ایتنا - روی سطح سیاره سرخ مسیل‌ها و خندق‌ها و دره‌هایی وجود دارد که در اثر جریان آب ایجاد شده‌اند و ماهیت آن‌ها مدت‌هاست که موضوع بحث دانشمندان بوده است.
دوشنبه ۲ مرداد ۱۴۰۲ ساعت ۰۰:۵۵
دره‌های عمیق روی سیاره سرخ از کجا آمده است؟
یک بررسی جدید حاکی از آن است که این دره‌های مریخ ممکن است در دوره کج شدن محور چرخش سیاره سرخ شکل گرفته باشد.
این گزارش می‌افزاید که کج شدن مریخ سبب بروز تغییرات چشمگیری در شرایط اقلیمی این سیاره شد و در اثر سرازیر شدن آب به سمت پایین، این دره‌های عمیق در مریخ ایجاد شد.
به گزارش ایتنا و به نقل از ایندیپندنت، دانشمندان دره‌های مریخ را نخستین بار در سال ۲۰۰۰ کشف کردند. این گودال‌ها شباهت بسیاری به دره‌های خشک قطب جنوب زمین دارند که در اثر جاری شدن آب یخچال‌های طبیعی ایجاد شده است.
از این رو، وجود دره‌های مریخ حاکی از آن است که زمانی در گذشته، آب در آن سیاره جریان داشته و چه‌بسا هنوز هم گاهی جریان داشته باشد.
جیمز دیکسون، دانشمند علوم سیاره‌ای در موسسه فناوری کالیفرنیا در پاسادنا و نویسنده اصلی مقاله پیش‌گفته، در گفت‌وگو با اسپیس، ضمن اشاره به شباهت بسیار زیاد این دره‌ها به دره‌های روی زمین گفت: «آن‌ها بسیار شبیه دره‌های روی زمین‌اند، اما روی سطح مریخ‌اند. این‌ها چگونه ممکن است در آنجا شکل گرفته باشند؟ این معمای بزرگی است که بسیاری از دانشمندان در مورد آن تحقیق کرده‌اند.»
مشکل وجود مسیل‌ها و دره‌ها در مریخ این است که اغلب در ارتفاعی‌اند که در شرایط اقلیمی کنونی مریخ، انتظار نمی‌رود در آن‌ها آب وجود داشته باشد. امروزه، هوای سیاره سرخ به‌طور کلی بسیار سردتر و رقیق‌تر از آن است که آب بتواند مدتی طولانی در آن دوام بیاورد. درست مانند زمین، شرایط در ارتفاع بالا حتی از این هم سردتر و رقیق‌تر است.
پژوهش‌های پیشین نشان داده است که شکل‌گیری این دره‌ها ممکن است علتی متفاوت داشته باشد: یخ دی‌اکسید کربن تصعید می‌شود، یعنی از حالت منجمد مستقیم به بخار تبدیل می‌شود. زمانی که مریخ دوره‌های گرم را می‌گذراند، این فرایند سبب می‌شود سنگ‌ها و قلوه‌سنگ‌ها به پایین سرازیر شود.
با این حال، از آنجا که این پدیده در طبیعت روی زمین رخ نمی‌دهد، ناشناخته‌های زیادی در خصوص این موضوع باقی مانده است.
احتمال دیگر آن است که این دره‌ها در گذشته و در زمانی شکل گرفته‌‌اند که شرایط اقلیمی مریخ برای اینکه مقدار کمی از آب در سطح این سیاره مایع بماند مساعدتر بوده است. در این صورت، آب حاصل از یخچال‌ها می‌توانست در شیب‌ها سرازیر شود و این شیارهای عمیق را ایجاد کند.
دانشمندان برای اینکه دریابند آیا زمانی آب مایع در مریخ وجود داشته است یا نه، چگونگی تغییر زاویه محور گردش این سیاره در طول زمان و اثر احتمالی این انحراف مداری را بررسی کردند. به هر میزان که محور فرضی میان قطب‌های یک سیاره نسبت به مدار گردش آن سیاره به دور خورشید بیشتر منحرف شود، میزان دریافت نور خورشید در نقاط متفاوت آن در طی سال نیز بیشتر می‌شود.
انحراف محوری زمین، در حدود ۲۳.۵ درجه، موجب تغییر فصل در زمین می‌شود. زاویه انحراف مداری مریخ در حال حاضر حدود ۲۵ درجه است، اما در صدها هزار سال، بین ۱۵ تا ۳۵ درجه متغیر بوده است. همین موضوع ممکن است تغییرات چشمگیرتری در وضعیت اقلیمی سیاره سرخ داده باشد.
پژوهشگران این موضوع را بررسی کردند که دوره‌های انحراف مداری بیشتر در مریخ چگونه به نوسان‌های شدیدتر میان زمستان و تابستان و در نتیجه، به شرایط اقلیمی احتمالا مطلوب‌تر برای وجود آب می‌انجامد.
آن‌ها یک مدل جامع سه‌بعدی از شرایط آب‌وهوایی مریخ ساختند تا ببینند در انحراف مداری ۳۵ درجه چه اتفاقی می‌افتد. دانشمندان دریافتند در مکان‌هایی از مریخ که اکنون دره‌ها در آن‌ها واقع شده‌اند، تصعید یخ خشک- یعنی یخ دی‌اکسید کربن- جو سیاره سرخ را بسیار متراکم‌تر می‌کند. افزون بر این، دمای سطحی احتمالا از نقطه لازم برای آب شدن یخ بالاتر می‌رود.
به گفته دانشمندان، چنین شرایطی به احتمال زیاد در چند میلیون سال گذشته بارها و بارها تکرار شده و آخرین مورد آن تا کنون نیز حدود ۶۳۰ هزار سال پیش بوده است.
دانشمندان در مجموع بر این نظرند که ترکیبی از عواملی نظیر آب شدن یخ، تصعید یخ خشک دی‌اکسید کربن، و شیب زیاد محور گردش مریخ ممکن است به توضیح شکل‌های موجود در دره‌های مریخ کمک کند.
از آنجا که حیات روی زمین تقریبا در هر مکانی که آب در آن وجود دارد پیدا می‌شود، پژوهش‌های آتی در مریخ ممکن است بر روی این دره‌ها متمرکز شود تا مشخص شود آیا حیات زمانی در سیاره سرخ وجود داشته است یا نه. دانشمندان جزئیات یافته‌های خود را در ۳۰ ژوئن در مجله ساینس منتشر کرده‌اند.
کد مطلب: 73899
