بر اساس گزارش سال 2001 برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) استراتژي هاي ملي كشورهاي در حال توسعه در عرصه فناوري اطلاعات را مي توان به دو گروه تقسيم كرد: توسعه صنعت و خدمات فناوري اطلاعات، توسعه كاربري فناوري اطلاعات. صرف نظر از مباحث مربوط به صحت و سقم اين گونه تقسيم بندي، در تجربه اخير حركت رو به جلوي طرح تكفا در پيكره آموزش و پرورش كشور، آتار وجودي اين دو جهت گيري كاملاً محسوس بوده است. اگر از سويي، تلاشي فراوان به منظور تجهيز سخت و نرم مدارس، ايجاد جايگاه اينترنتي و شبكه هاي اختصاصي دسترسي به مراكز داده آموزش و پرورش و سيستم هاي اطلاعاتي ويژه فرآيند ياددهي _ يادگيري انجام گرفته است، از سويي ديگر نيز با جديت تمام به تنظيم قوانين، مقررات و ضوابط تشكيل شبكه هاي آموزشي و همكاري بخش خصوصي با مدارس كشور، اشاعه مهارت هاي رايانه اي در ميان معلمين و اصلاح نظام برنامه ريزي توسعه آموزش پرداخته شده است. در اين راستا بسياري از پيشران هاي فناوري اطلاعات، به معناي عواملي كه برقراري آن باعث تسريع فرآيند توسعه مي شود نظير سياستگزاري، تكنولوژي، تغيير نگرش و نظم دهي به شكلي موثر و فعال آماده ايفاي نقش هستند. اما كماكان عوامل محوري ديگري مانند زيرساخت، نيروي انساني، سرمايه گذاري، نهادسازي و محتواي اطلاعاتي همچنان در وضعيت ضعيف و در حالت بازدارندگي توسعه به سر مي برند. از اين رو در ترسيم چشم اندازهاي توسعه شبكه هاي آموزشي، با مفهوم همبندي كليه كاربري هاي آموزشي و لزوم اثرگذاري مثبت كليه پيشران هاي اصلي فناوري اطلاعات بايد توجه ويژه اي به انتخاب جايگاه و انواع ماموريت اين گونه شبكه هاي رايانه اي مبذول داشت، به طوري كه اين امر باعث بهبود وضعيت كنوني توسعه ICT در آموزش و پرورش شود. عموماً توسعه شبكه هاي رايانه اي آموزشي در سه حيطه، فرآيند ياددهي _ يادگيري رسمي مدارس، بستر مجازي فعاليت هاي كمك درسي و كمك آموزشي و آموزش از راه دور رسمي قابل تعريف است.
موضوع احياي شبكه هاي رايانه اي آموزشي در فرآيند رسمي ياددهي _ يادگيري مدارس به شكل پايگاه اطلاعات دانش آموزان از طريق تك درس شناخت محيط و جغرافياي بومي انساني در جلسات متعدد شوراي هماهنگي و كميسيون برنامه ريزي توسعه فاوا مورد بحث و بررسي قرار گرفت و به علت ضعف بيش از حد پيشران هاي اصلي و وجود تنگناهاي سازماني از محوريت برنامه هاي توسعه 83 الي 88 كنار گذاشته شد. در خصوص شبكه هاي رايانه اي كمك درسي و كمك آموزشي كه با نظرداشت به نيازهاي مدارس كشور و با هدف ايجاد همياري بين توسعه كاربري فناوري اطلاعات و ارتقاي كيفيت فرآيند آموزش و پرورش طراحي و ايجاد مي گردند، در چارچوب طرح "اساسنامه شبكه هاي آموزشي" با همكاري بسياري از صاحب نظران و كارشناسان در حوزه شوراي عالي آموزش و پرورش مورد بحث و بررسي قرار گرفت و با توجه به نتايج مثبت امكان سنجي و مطالعات تطبيقي پيرامون حيطه صلاحيت، ضوابط و مقررات مربوطه از اين گونه شبكه هاي آموزشي در مدارس كشور استفاده خواهد شد. و اما در مورد توسعه كاربري فناوري اطلاعات در حوزه آموزش از راه دور ابتدا بايد گفت اين موضوع به دور از نگاه كارشناسي درون سازماني توسعه فاوا شكل گرفته و مباني علمي و نظري قابل دسترسي نيز براي كارشناسان و صاحب نظران آموزش و پرورش مهيا نگرديده است كه بتوان مسير راهبردي حركت و جهت گيري هاي اجرايي را به دقت محك زد. با اين وجود در ذيل به برخي از تنگناها و چالش هاي جدي اين گونه توسعه كاربري فناوري اطلاعات اشاره مي شود:
• لزوم پايلوت سازي تكنولوژيك
در آموزش و پرورش پايلوت سازي تكنولوژيك عموماً به منظور ترميم ساختار نيرو ي انساني و شناسايي مشاغل جديد و حلقه هاي مفقوده فرآيندهاي پشتيباني آموزشي و فني صورت مي پذيرد. در اينجا لازم است كه به برخي از حرفه هاي نوين و آموزش از راه دور متكي بر فناوري اطلاعات و ارتباطات اشاره كنيم: مشاور آموزشي تحت وب، دستيار استاد تحت وب، راهنماي گروهي براي مباحثه آموزشي تحت وب، مديريت آموزشي تحت وب، مدير داده هاي آموزشي تحت وب، مهندس آموزشي تحت وب، هماهنگ كننده و مدير چند رشته اي برنامه هاي آموزشي تحت وب. شايان ذكر است براي هيچ يك از اين مشاغل نيروي انساني آماده در كشور ميسر نيست و هيچگونه اطلاعي از آموزش هاي لازم در اين زمينه ها در مراكز عالي كشور موجود نيست.
• لزوم تدوين و پياده سازي نظام آموزش مجازي
بديهي است كه در طول زمان و از طريق جذب دانش و انباشت تجربه، مراكز آموزش از راه دور، نظام آموزشي مختص خود را ايجاد مي كنند كه در آن استاندارد هاي برنامه ريزي درسي، طراحي محتوي، روش هاي آموزشي منطبق بر نوع رسانه، پشتيباني آموزشي، ارزشيابي و كنترل دانسته ها و... شفاف و قابل دسترس است. تنها در چنين شرايطي مي توان ابزار هاي نوين و توسعه كاربري فناوري اطلاعات را بدون لطمات جدي به كليت سيستم آموزش و پرورش در فرآيند آموزش از راه دور لحاظ كرد.
• محدوديت استراتژي آموزشي
فرآيند آموزش از راه دور به علت وجود فاصله مكاني و زماني بين ياد دهنده و يادگيرنده از يك سو متكي بر اراده راسخ و فعاليت هاي مستمر فراگير و از سوي ديگر نيازمند منابع و ابزار هاي آموزشي خودآموز كارآمد است. ضمناً كتاب درسي تنها محتوي آموزش رسمي به شمار مي رود و كليه منابع ديگر جنبه كمك آموزشي يا كمك درسي دارند. قابل ذكر است اصل اول آموزش از راه دور جبران خلاء آموزش اجتماعي است. در اين صورت، استراتژي آموزشي غالب، كشاندن يادگيرندگان در صورت امكان به مراكز منابع و رساندن خطوط پر سرعت به اينگونه محيط ها است. بدين منظور اغلب مراكز آموزش از راه دور در مقطع آموزش و پرورش از دفتر الكترونيكي به جاي LMS استفاده مي نمايند. در پايان مي بايست اشاره داشت كه استقرار شبكه هاي رايانه اي آموزش از راه دور رسمي كشور مهمترين چالش توسعه كاربري فناوري اطلاعات در آموزش و پرورش است زيرا بسط و گسترش مدارس مجازي بدون حضور بخش خصوصي در مدت زماني معقول امكان پذير نيست، در اين شرايط الزامات سود آوري و ارتقاي كيفي آموزش از طريق توسعه كاربري فاوا براي بسياري از دانش آموزان عادي مي تواند به سرعت تبديل به مشوق و مجوزي براي فرار از مدارس كشور و آموزش اجتماعي به مثابه تلفيق فرآيندهاي آموزشي و پژوهشي به ويژه در مقطع دوره متوسطه شود.
