نقدی بر صفحه جدید فیلترینگ علیرضا شیرازی* از ابتدای سال 89 کاربران ایرانی شاهد تغییراتی در صفحه فیلترینگ بودند، در صفحه جدید علاوه بر نمایش پیامی درباره عدم دسترسی به سایت درخواست شده پیام تبریک سال نو نیز نمایش داده می‌شود و اما مهم‌ترین بخش این صفحه جدید نمایش لینک ده‌ها سایت ایرانی است. به نظر می‌رسد که طراحان صفحه جدید فیلترینگ به نوعی قصد حمایت از سایت‌های ایرانی را دارند و احتمالا قصد دارند که کاربر ایرانی را که به دلیلی قصد مشاهده سایتی فیلتر شده را داشته دعوت به استفاده از سایت‌های مفید ایرانی کنند. اما آنچه در صفحه جدید فیلترینگ صورت گرفته است به دلایلی که در ادامه اشاره خواهد شد به نوعی حقوق کاربران و مدیران سایت‌های ایرانی را نقض کرده است. در سپتامبر 2003 شرکت خصوصی VeriSign که اپراتور و پیمانکار ثبت دامنه‌های com. , .net است تلاش کرد تا به جای درخواست‌های کاربران برای مشاهده دامنه‌هایی که هنوز ثبت نشده بودند ایشان را به پورتال خود به نام Site Finder راهنمایی کند و فهرستی از سایت‌های مشابه و فعال را به کاربر نمایش می‌داد. این مسئله خیلی زود باعث واکنش آیکان (ICANN ) شد و VeriSign مجبور شد در فاصله کوتاهی این سرویس خود را غیرفعال کند. اگرچه شاید ایده VeriSign مورد پسند برخی کاربران نیز واقع شد اما مشخص است که همانطور که آیکان نیز واکنش نشان داد حقوق کلی کاربران و مفاهیم اولیه اینترنت را نقض می‌کند. آنچه در بسیاری از کشورها به عنوان قانون وجود دارد و حتی در کشور ما نیز در آیین‌نامه‌ها و قوانین مرتبط با سرویس دهندگان اینترنت به صورت تلویحی اشاره شده است عدم دستکاری در اطلاعات درخواستی کاربران توسط شرکت‌های سرویس دهنده است. نمایش یک سایت یا صفحه‌ای از یک سایت به جای درخواست کاربر برای مشاهده سایتی دیگر نقض حقوق کاربر است. البته طبیعی است که شرکت‌های سرویس دهنده می‌توانند براساس قوانین دسترسی کاربران را به یک سایت را مسدود کنند اما این حق را ندارند که سایت دیگری را به جای سایت درخواستی کاربر نمایش دهند. وقتی در مورد صفحه فیلترینگ صحبت می‌کنیم از سایت یا یک پورتال صحبت نمی‌کنیم، کارکرد صفحه فیلترینگ نمایش پیام و آگاه‌سازی کاربر از عدم امکان دسترسی به یک آدرس خاص و احتمالا اطلاعاتی برای پیگیری فیلترینگ اشتباه است. نمایش صفحه‌ای که بیشتر شبیه یک پورتال است به جای پیام مسدود بودن یک آدرس عملا تغییر در ماهیت و محتوای درخواستی کاربر است. در نظر بگیريد که می‌توان با همین استدلال در فردا روزی مثلا در پاسخ به درخواست کاربری برای دیدن گوگل یک سایت وطنی نمایش داده شود که مطمئناً این قضیه بر خلاف قوانین آیکان است. اگر فرض کنیم که سیاستی که باعث طراحی صفحه جدید فیلترینگ شده است حمایت از سایت‌های ایرانی است عملا نمایش صفحه‌ای با چند لینک محدود از سایت‌های ایرانی عملا دخالت آشکار دولت در رقابت سالم سایت‌ها در جذب کاربر است. توجه کنید که مشخص نیست که سایت‌های لینک شده در این صفحه (که دو سایت نگارنده مطلب نیز در بین آنهاست) بر چه اساسی انتخاب و براساس چه معیاری رتبه‌بندی شده و در فهرست سایت‌ها نمایش داده می‌شوند. بطور مثال چه معیاری در انتخاب سایت‌های خبری بوده است؟ و یا چگونه سایتی با موقعیت، ترافیک و کاربران بسیار بالاتر از سایتی دیگر در فهرست لینکها پایین‌تر از آن سایت قرار دارد یا حتی در فهرست نیست؟ آیا این موضوع دخالت دولت در رقابت سایت‌های ایرانی نیست؟ آیا از محتوای صفحه اینگونه برداشت نمی‌شود که دولت تلاش دارد که کاربران را تشویق به استفاده از سایت‌هایی ایرانی اما با سلیقه خود کند؟ همچنین آیا قابل تصور نیست که در آینده سایت طراحی شده فرد یا نهادی از داخل دولت یا وابسته به نهادهای نیمه دولتی و یا حتی با داشتن دوستانی در دولت یا نهاد طراحی کننده صفحه فیلترینگ به سادگی وارد این صفحه شده و حتی در جایگاهی بالاتر از سایت‌های قدیمی‌تر قرار گیرد؟ حال اجازه دهید مثال دیگری را بررسی کنیم و در واقع از بعدی دیگر به کارکرد این صفحه جدید نگاه کنیم! همانطور که شاهد هستیم در موارد متعددی سایت‌های ایرانی حال به دلایل اشتباهات کوچک و یا در شرایط خاص بصورت موقت فیلتر شده‌اند. مدیران بسیاری از این سایت‌ها پیگیری‌های لازم را به عمل آورده و سایت ایشان پس از مدتی مجددا باز شده است. حال فرض کنید که یک سرویس وبلاگ، سایت شبکه اجتماعی یا حتی یک سایت خبری یا جست‌وجوگر که مدتی فعالیت کرده و کاربرانی را جذب کرده است به دلایلی به صورت موقت مسدود می‌شود در این شرایط و با توجه به صفحه جدید فیلترینگ عملا کاربران این سایت به سمت سایت‌های جایگزین که در صفحه فیلترینگ به آن اشاره شده روانه خواهند شد و سایت فیلتر شده نه تنها برای مدتی از بازدیدکنندگان و کاربران خود محروم می‌شود بلکه آنها را به سایت رقیب خود واگذار می‌کند! اینجا دیگر مفهوم حمایت از سایت‌های ایرانی در برابر سایت‌های خارجی یا سایت‌های ایرانی با سوءنیت نیست بلکه حقوق یک سایت ایرانی دیگر نقض می‌شود. نمایش یک پورتال به جای پیام مسدودسازی می‌تواند بدعتی باشد که شرکت‌های سرویس دهنده اینترنت آن را به شکلی دیگر دنبال کنند. قابل تصور است که وقتی دولت به جای پیام آگاه‌سازی از مسدود بودن دسترسی به یک سایت مجموعه از لینک یا حتی سایت پورتال خود را تبلیغ می‌کند چرا سرویس دهندگان اینترنت بخصوص در بخش خصوصی از این صفجه (که همه ما می‌دانیم از بازدید بالایی برخوردار است) استفاده نکنند؟ چه جایی بهتر برای تبلیغ خدمات و یا سایت‌های پیاده‌سازی شده توسط این شرکت‌ها! و اصولا بعید نیست که سرویس دهندگان اینترنت به این صفحه به عنوان فرصتی برای جذب تبلیغات و کسب درآمد نگاه کنند و موافقید که این روند با حقوق کاربران اینترنت همخوانی ندارد و البته چه کسی می‌خواهد با این عملکرد شرکت‌های سرویس دهنده مخالفت کند و آیا دولت که خود چنین کرده این توانایی را خواهد داشت؟ در نهایت آنکه به عنوان مدیر دو سایت مطرح ایرانی که حداقل در صفحه جدید فیلترینگ به آنها اشاره شده است معتقدم صفحه فیلترینگ جایی برای حمایت از سایت‌های ایرانی نیست، تجربه چند ساله نشان داده است سایت‌های ایرانی حتی نیازی به چنین حمایت‌هایی ندارند و معتقدم عدم دخالت دولت در رقابت سالم بین سایت‌های ایرانی خود بالاتر از هر حمایت دیگری است. --------------------------------------------------------------------------- * مدير سايت بلاگفا