توقع از بنياد بازي‌هاي رايانه‌اي بيش از اين است گفت‌و‌گو با حمید روستایی، مدیر روابط‌عمومی موسسه تبیان
حسين رسولي- دنياي كامپيوتر و ارتباطات
چند سالی است كه در شناسنامه تعدادی از بازی‌های ایرانی نام یك موسسه معتبر توجه را به خود جلب می‌كند: «تبیان». با توجه به سابقه و برنامه‌های گسترده این سازمان فرهنگی در امر تولید بازی‌های ویدئویی، تصمیم گرفتم به سراغ مسئولان آن رفته و شما خوانندگان گرامی را هم با فعالیت‌های «تبیان» در این زمینه بیشتر آشنا كنیم. در زیر مصاحبه ما را با آقای «حمید روستایی» مدیر روابط‌عمومی تبیان كه حول محور بازی‌های منتشر شده توسط این موسسه است، می‌خوانید.
• آقای روستایی! با تشكر از شما به خاطر شركت در این مصاحبه، لطفاً قبل از اینكه وارد موضوع بازی بشویم، توضیح كوتاهی در مورد تبیان و فعالیت‌هایش بدهید.
درسال 1381 باتوجه به نیاز جامعه كنونی و كمبود شدیدی كه در فضای سایر و IT احساس می‌شد، موسسه فرهنگی- اطلاع‌رسانی تبیان زیر نظر سازمان تبلیغات اسلامی تاسیس شد و فعالیت خود را آغاز كرد. در ابتدا فعالیت موسسه در حوزه نرم‌افزاری و نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای شروع شد. بعدتر و با راه‌اندازی سایت تبیان، با این سایت هماهنگ شد و تدریجاً گسترش پیدا كرد. در حال حاضر فعالیت تبیان در این دو حوزه بزرگ تداوم دارد. موسسه در حوزه سایت هر روز فعالیت خود را گسترده‌تر می‌كند و محتوای بسیار زیادی به زبان‌های متعدد و در مقولات گوناگون تولید و عرضه می‌كند. در حوزه نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای هم در زمینه‌های مختلف از نرم‌افزارهای آموزشی، علمی، مذهبی، قرآنی و پژوهشی تا نرم‌افزارهای سرگرمی و اخیراً هم تولید بازی‌های رایانه‌ای كار خود را گسترش داده است.
• چه شد كه تبیان وارد عرضه بازی‌سازی و گیم شد؟
از حدود دو سال، تبیان كه اكثر مخاطبان سایتش نوجوانان و جوانان هستند، احساس كرد كه خلاء فراوانی در این زمینه وجود دارد. به نظر می‌رسید كه هیچ توجه و كنترل خاصی بر گیم‌هایی كه در سطح كشور توزیع می‌شوند، وجود ندارد. شاید در حوزه اینترنت با فیلترینگ قوی بتوان كنترل‌های لازم را اعمال كرد. یا در بحث ماهواره بتوان به طرقی محدودیت قابل شد. اما در مورد بازی اوضاع فرق می‌كند. هركس می‌تواند با پرداخت مبلغ ناچیزی هر بازی‌ای را تهیه كند. كودكان می‌توانند بدون وجود هیچ كنترل خاصی از سوی خانواد‌هایشان و بدون اینكه آنها بدانند محتوای این بازی‌ها چه هست، از این بازی‌ها استفاده كنند. این بود كه تبیان مصمم شد وارد این عرصه شود، فرهنگ بومی- ملی- مذهبی خودمان را به نسل نوجوان و جوان كشورمان یادآوری كند و شخصیت‌های ملی- مذهبی‌ای ما را كه در تاریخ مملكت ما ثبت شده‌اند، برای این كه این نسل از فراموشی دور شوند، احیا كند.
• اولین بازی چه بود؟
نخستین بازی‌ای كه به طور رسمی از سوی موسسه فرهنگی تبیان عرضه شد «نجات بندر» بود. می‌توان گفت این بازی استراتژی سه بعدی كه در اوایل سال 1386 در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت، یكی از نخستین بازی‌هایی بود كه به صورت رسمی در كشور ما و در این سطح از گستردگی و فناوری تولید شده بود.
• و بعد؟
متعاقب این امر، چندین بازی به مرحله تولید رسید كه بازی رالی «مامور ویژه» از جمله آنها بود. از آنجا كه سیاست تبیان كار بر روی مسائل فرهنگی بود، در همین بازی هم تلاش شد تا اصول اولیه كاملاً رعایت بشود. مثلاً برخلاف بازی‌های مشابه خارجی كه هدف بازی‌كننده آن است تا از پلیس سبقت بگیرد و به هر طریقی اول شود، در اینجا كاربر نقش یك پلیس و مامور را دارد كه وظیفه‌اش جلوگیری از حمل كالای قاچاق از مرزهای شرقی كشور به خارج است. محصول دیگر ما بازی «مقاومت» است كه به موضوع جنگ‌های حزب‌الله لبنان و مقاومت مردم فلسطین و لبنان در مقابل هجوم رژیم صهیونیستی می‌پردازد. داستان این بازی در سال 2015 رخ می‌دهد، زمانی كه اسرائیلي‌ها در پایگاه خود تشكیلاتی هسته‌ای بنا كرده‌اند و كماندوهای لبنانی سعی می‌كنند با نفوذ به آنجا، آن را منهدم و از گسترش و ساخت این پايگاه نظامی جلوگیری كنند.بعد از آن بازی «والفجر 8» آماده و به بازار عرضه شد كه از سری بازی‌های نبردهای ماندگار بود. این بازی الهام گرفته از هشت سال دفاع مقدس و رشادت‌های رزمندگان اسلام در جریان عملیات‌های مختلف است.
• آخرین بازی عرضه شده به بازار كدام است؟
يك بازی بود به نام «نگین هستی» در سطح خردسالان كه بیشتر شامل آموزش‌های قرآنی می‌شد. حال ما بازی‌ای را به نام «سرزمین من» براساس داستان همان بازی آماده و به بازار عرضه كرده‌ایم. در «سرزمین من» دو شخصیت كوچك حاضر در «نگین هستی» حالا بزرگ شده‌اند و اینك وظیفه جلوگیری از به یغما رفتن میراث فرهنگی كشورمان توسط قاچاقچیان عتیقه را بر عهده دارند. داستان آن از شهرهای تاریخی اصفهان و همدان شروع می‌شود كه در شماره‌های بعدی كه در دست ساخت و تولید است، ادامه خواهد داشت. فكر می‌كنم تا آخر سال نزديك به هفت تا ده بازی دیگر را هم كه در مرحله تولید هستند، بتوانیم به بازار عرضه كنیم. بعضی از بازی‌ها چون «نوروز»، «اسب سواری» یا «راه افتخار» تا آخر امسال عرضه می‌شوند و باقی را به تدریج تا ابتدای تابستان 1388 وارد بازار خواهیم كرد.
•بازی‌های تبیان طیف وسیعی از ژانرهای مختلف همچون اكشن، استراتژیك، مسابقه‌ای و ... را شامل می‌شود. مایلم بدانم كلاً تبیان در حیطه تولید بازی چه اهدافی را دنبال می‌كند؟
ما وقتی وارد كار تولید بازی می‌شدیم، یك مسیر یكتا را طی نكردیم و تنوع زیادی به تولیداتمان دادیم، برای اینكه بتوانیم مخاطبان گوناگونی را از هر نوع و هر قشری جذب كنیم. سیاست تبیان در راستای ترویج فرهنگ مسائل ملی و مذهبی كشورمان است. این رویكرد در تمام بازی‌های تولیدی رعایت شده و به نوعی گنجانده شده است، حالا یا به صورت ملموس و یا به شكل غیرملموس. پیاده‌سازی فرهنگ غنی اسلامی و ملی ایران از اهداف اصلی تولیدات ما بوده است. در وهله نخست ما می‌خواهیم بگوییم می‌توانیم؛ كشور ما توانایی‌اش را دارد تا وارد این حوزه شود. در مرحله بعد، از شخصیت‌سازی‌ها و قهرمان‌سازی‌های كاذب بازی‌های غربی كه وارد مملكت ما می‌شوند و روی قشر نوجوان و جوان ما اثر می‌گذارد، جلوگیری می‌كنیم.
• آیا تبیان از حضور در صنعت بازی‌سازی اهداف اقتصادی و درآمدزایی را هم دنبال مي‌كند يا خير؟
نمي‌توانم بگويم كه درآمدزايي و اهداف اقتصادي لحاظ نشده است. اما اساس كار ما گسترش و اشاعه مسائل فرهنگي كشورمان بوده است. به هر حال اگر درآمدي در كار نباشد، كار در میانه راه به بن‌بست می‌خورد و زمین‌گیر می‌شود. در صورت كسب درآمد نیز كار پیشرفت می‌كند و روز به روز بهتر از گذشته خواهد شد. آیا تبیان برای فروش و بازاریابی بازی‌ها هم خودش اقدام می‌كند؟ سیاست اصلی تبیان، در زمینه تولید است و چندان خود را وارد موضوعات مرتبط با شبكه توزیع نكرده و نخواهد كرد. البته نمی‌توانم بگویم اصلا توزیع نداشته ولی بیشتر بر موضوع تولید متمركز بوده و سعی كرده توزیع و نشر را به موسساتی بسپارد كه در این زمینه‌ها تخصص دارند. درباره كار فنی بازی‌ها كمی توضیح دهید.
• آیا سازندگان داخل مجموعه هستند؟
خیر اغلب بازی‌ها به صورت آوت‌سورس تهیه می‌شوند. یعنی نیروها الزاماً از داخل موسسه نیستند و در خارج از آن كار می‌كنند. یعنی شما بازی‌ها را به صورت آماده می‌خرید؟ نمی توان اینطور گفت. یا سناریو از خودمان است و پیشنهاد تولید آن را به تولیدكنندهها می‌دهیم و از آنها می‌خواهیم براساس آن سناریو و طبق روش ما، بازی را بسازند، یا این كه خود آنها ایده و طرحی دارند و به سراغ ما می‌آیند و آن را مطرح می‌كنند. ما هم این طرح را صیقل می‌دهیم، مشكلاتش را برطرف می‌كنیم و اصول اولیه‌ای را كه جزو اصول جدایی‌ناپذیر سیاست‌های تبیان است، در آن پیاده می‌كنیم. سپس آنها بازی را برای ما می‌سازند. انجين بازی‌ها چطور؟ در بعضی موارد انجين خریداری شده است. یا از انجين‌هایی كه به صورت آزاد در بازار است، استفاده شده است. بعضا هم به نوعی انجین ساخته شده است. یعنی به قدری بازسازی شده و تغییر كرده است كه می‌توان عنوان تولید را بر بعضی از انجین‌ها گذاشت.
• با این حساب، حمایت از بازی‌سازان داخلی و مستقل هم جزو سیاست‌ها و برنامه‌های تبیان است؟
قطعا همینطور است. همین بازی «نجات بندر» نتیجه كار و طرح و ایده یكی از كاربران قدیمی سیاست تبیان است كه بعدها با انجام تغییراتی و انجام یك سری كارها به صورت این بازی درآمد. در واقع «نجات بندر» نسخه كامل شده «عبور از آتش» است. اگر كسان دیگری هم ایده و طرحی داشته باشند كه قابل اجرا باشد، قطعا تبیان از آنها حمایت خواهد كرد. در واقع یكی از سیاست‌های اصلی تبیان در حوزه بازی‌سازی همین حمایت از تولیدكنندگان داخلی است.
• ظاهرا مدتی است كه تبیان وارد عرضه تولید نرم‌افزار و بازی برای تلفن همراه هم شده است؟
بله با توجه به توسعه و گسترش شبكه تلفن همراه در كشورمان، تبیان وارد این حوزه هم شده است. ان‌شاءالله اگر مشكلات قراردادی كار برطرف بشود، به زودی شاهد تولید اولین بازی سازگار با سخت‌‌افزارهای تلفن همراه توسط موسسه تبیان خواهیم بود. از آنجا كه یكی از رسالت‌های نشریه ما اطلاع رسانی و شفاف‌سازی مسائل است، اجازه دهيد
• چند موضوع و ایراد را كه به بازی‌های تبیان وارد می‌شود، مطرح كنم. مثلا در مورد بازی «مقاومت» گفته می‌شود كه تبیان آن را از خارج از كشو تهیه كرده است. آیا چنین موضوعی واقعیت دارد؟
به طور یقین می‌توانم خدمتتان بگویم كه چنین چیزی نیست. حالا شاید بازی‌های مشابهی وجود داشته باشد. همانطور كه شما در میان بازی‌های خارجی موارد مشابه بسیاری را ممكن است ببينيد كه گرافیك، طراحی و حتی سناریوی بسیار نزدیكی داشته باشند. مقاومت یك بازی كاملا تولید داخل است كه اتفاقا یك گروه مستقل از تبیان سناریوي آن را به تبیان دادند. تبیان هم از آنها حمایت كرد و كار را پیش برد. این مطلب توسط تیم كارشناسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای هم تایید می‌شود.
• تا به حال از میزان استقبال از بازی‌های تبیان و فروش آنها و بازخوردی كه در میان بازی‌كننده‌های ایرانی داشته است، ارزیابی‌ای هم داشته‌اید؟
قطعا، ما دنبال بحث فیدبك و بازتاب بازی‌ها هم بودیم و این را اساس كار خودمان می‌دانیم. به هر حال ما به تازگی وارد عرصه تولید بازی شده‌ایم. حالا كه صحبتش شد اجازه دهيد خدمتتان بگويم اگر این روند در سطح كل كشور پیش بود و حمایت از تولیدكنندهها تداوم داشته باشد و دولت هم روی این قضیه سرمایه‌گذاری كند، این نوید را به شما می‌دهم كه تا یكی دو سال آینده مملكت ما یكی از تولیدكنندگان مشهور و موفق بازی‌های رایانه‌ای خواهد شد. ما هنوز در ابتدای راه هستیم. اما موضوع استقبال از بازی‌ها برای خود ما هم جالب و جذاب بود؛ مخصوصا بازی نجات بندر كه اولین بازی ما بود. البته بازی‌هایی مثل مقاومت، والفجر 8 و مامور ویژه را در فصل تابستان كه زمان اوج عرضه بازي‌هاي كامپيوتري است، به بازار عرضه كرديم ولي با اين حال پيش‌‌بيني مي‌كنيم كه استقبال از آنها مناسب‌تر از نجات بندر باشد. مصرف‌كنندگان و كاربران داخلي هم چون مي‌بينند كه يك توليدكننده داخلي وارد اين عرصه شده و بازی تولید می‌كند، خودشان خیلی تمایل نشان می‌دهند و استقبال می‌كنند. طی برخوردهایی كه در نمایشگاه‌ها صورت می‌گیرد، می‌بینیم كه جوان‌ها خیلی استقبال می‌كنند و خیلی هم لذت می‌برند. ضمن اینكه مشكلات را هم گوشزد می‌كنند. ما هم ورود این مشكلات و معایب بازی‌ها را كتمان نمی‌كنیم.
• برنامه‌ای برای تولید بازی برای كنسول‌ها ندارید؟
چرا، برای كنسول‌ها هم در حال برنامه‌ریزی هستیم. تیم‌های فنی ما روی همه كنسول از جمله نینتندو، ایكس باكس و پلی‌استیشن‌ها كار می‌كنند تا بتوانند قابلیت پیاده‌سازی این بازی‌ها را بر روی این كنسول‌ها بیابند. حتی در زمینه صادرات و ارائه این بازی به خارج از مرزها و حوزه كشورهای خلیج فارس و كشورهای اسلامی هم در حال تلاش هستیم تا با برگردان زبان اینبازي‌ها به عربی و انگلیسی امكان صادرات آنها را فراهم كنیم.
• آقای روستایی! گمان می‌كنم به جرات بتوان شما را یكی از كارشناسان عرصه بازی‌سازی در داخل دانست. شما با توجه به عمر كوتاه صنعت بازی در كشورمان، وضعيت آن را چگونه مي‌بينيد و فكر مي‌كنيد چه راهكارهايي وجود دارد براي بهبود و پیشرفت این صنعت تا بتوانیم در آینده با صنعت جهانی همگام شویم؟
فرصت‌های زیادی مثل برگزاری جشنواره و نمایشگاه رسانه‌ای دیجیتال می‌تواند باعث شناسایی افراد گمنامی شود كه در این عرصه فعالیت می‌كنند اما بسیار مستعد، توانا، باهوش و با ذكاوت هستند و همین طور گروه‌های فنی و متخصصی كه در این زمینه فعالیت می‌كنند. متولیان این عرصه (مثل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) اگر با چشم بینا از این مجموعه‌های كوچك و خصوصی حمایت كنند، قطعا می‌توانیم آینده بسیار روشنی را برای این حوزه پیش‌بینی كنیم. دیدن این افراد، حمایت از تولیدكنندهها و پشتیبانی از این مجموعه‌ها می تواند اثر بسیار خوبی داشته باشد. همانطور كه گفتم، قطعا این كار می‌تواند ما را به تولیدكنندگان بزرگ بازی جهان معرفی كند. مخصوصا در حوزه دنیای اسلام كه هم جذاب‌تر خواهد بود و هم مخاطبان بسیاری خواهد داشت. همینطور مسلما مورد استقبال پدر و مادرها هم خواهد بود كه دوست دارند بازی‌هایی وجود داشته باشد كه با فرهنگ دینی‌شان حداقل هم سويي را داشته باشد. خوشبختانه اكنون توجهات بسیار خوبی به این بخش شده كه اگر این رویكرد ادامه داشته باشد، ما آینده بسیار خوبی در این عرصه خواهیم داشت.
•چه مشكلاتی در اين مسير وجود دارد؟
یكی بحث توزیع است كه خیلی جا نیفتاده و نتوانسته جای خودش را باز كند. موضوع دیگر عدم حمایت رسانه‌ها است. وقتی یك تولیدكننده می‌خواهد بازی‌اش را به جامعه معرفی كند، قطعا بضاعت مالی آنچنانی نخواهد داشت كه معرفی مناسبی از محصول خودش داشته باشد و اگر هم بخواهد این كار را بكند، بی‌شك باید هزینه گزافی پرداخت كند كه این هم در توان تولیدكنندگان نیست. یكی دیگر از مسائل، موضوع نیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و وزارت ارشاد است. پس از گذشت حدود دو سال از آغاز به كار رسمی بنیاد، این سازمان هنوز در حد یك متولی از ما حمایت نكرده است. البته ما تعامل‌های خیلی خوبي با آقای دكتر مینايی و آقای بی‌طرف داشتیم. اما به هر حال توقع ما از متولی این امر بیشتر از اینها بود. گرچه حمایت‌ها لزوما قرار نیست همیشه به صورت مادی باشد و شاید حمایت معنوی اثرگذار و بهتر از نوع مادی آن باشد كه بعضا ما چنین چیزی را ندیدیم. لذا به نظر من باید بنیاد و وزارت ارشاد، باید بیایند و حلقه‌های مفقوده‌ای را كه هیچكس جز خودشان نمی‌توانند باشند، به هم متصل كنند تا در این میان زنجیره مستحكمی داشته باشیم و بتوانیم راحت‌تر به هدف عالی خود نایل شویم.
• اخیرا در كشور ما هم موضوع درجه بندی بازی‌ها مطرح شده است. تبیان تا چه حد به این مسئله اهمیت می‌دهد؟
تمام بازی‌هايی كه ما تولید كردیم (حتی در لوگو و بولكت آنها) رده سنی را لحاظ كردیم و مشخص كرده‌ایم كه مخاطب و كاربر بازی باید در چه مقطع سنی قرار داشته باشد. به هر حال اگر بخواهیم كارمان را پیش ببریم و به صورت حرفه‌ای به این كار نگاه كنیم، باید این موضوع را به عنوان یك اصل در كار تولید خود درنظر بگيريم. البته هنوز سطح بازی‌ها و سناریوهای ما تا به آن سطح بالا نرفته كه مثلاً بگويیم كودكان زیر 15 سال این بازی را خریداری نكنند یا از آن استفاده نكنند و در بازی‌هایمان تقريبا همه مقاطع سنی را درنظر گرفته‌ایم. در پایان ضمن تشكر دوباره از شما، اگر سخن ديگري دارید، بفرمايید. من فقط امیدوارم كه متولیان این عرصه با توجه به ذوق و تمایلی كه نسبت به این موضوع در كشور ما وجود دارد، به گونه‌ای بتوانند این موضوع را مدیریت كنند و به نحوی این حلقه‌ها را به هم پیوند دهند. امیدوارم این روند پیشرفتي اساسی داشته باشد و ما را به جايی برساند كه بتوانیم رقابت كنیم.
• با تشكر از وقتي كه در اختيار ماهنامه گذاشتيد.
