سرويس‌دهندگان خارجي در پي كاربران ايرانيمهاجرت از نوع وبلاگي
سونيتا سراب‌پور- دنياي اقتصاد
اين روزها زمزمه‌هاي زيادي ميان وبلاگنويسان مبني بر كوچ كاربران فارسي از سرويس‌دهندگان ايراني به سرويس‌دهندگان خارجي شنيده مي‌شود. شايد بحث مقايسه سرويس‌دهندگان ايراني و خارجي از همان ابتداي ورود اين تكنولوژي به ايران شنيده مي‌شد. اما آنچه در اين ميان حايز اهميت است، توجه به اين نكته است كه آيا امكانات سرويس‌دهندگان خارجي و داخلي قابل مقايسه است و آيا وبلاگنويسان ايراني حاضر هستند بعد از سال‌ها استفاده از امكانات سرويس‌دهندگان ايراني به سرويس‌دهندگان خارجي كوچ كنند؟ سرويس‌دهندگان وطني و غيروطني در حال حاضر يكي از سرويس‌دهندگان خارجي كه جديدا به ارائه قالب‌هاي فارسي پرداخته، بلاگر است. اين سايت قبل از اين كه توسط شركت گوگل خريداري شود، سايتي بود كه جهت صرفه‌جويي در منابع خود صفحات استاتيك ايجاد مي‌كرد و هرازگاهي نيز مشكلاتي داشت و در مقايسه با سايت‌هاي مشابه ايراني از هيچ برتري خاصي برخوردار نبود.
حال آن كه اگر امروز بلاگر سايتي با امكان خارق‌العاده و اختصاص صدها مگابايت فضا براي تصاوير كاربران خود ارائه كرده است يا از لحاظ كيفيت خدمات ارتقاي قابل توجهي داشته، به دليل سرمايه‌گذاري و حمايت شركت گوگل است. بهره‌برداري از ديتا سنترهاي گوگل به نوعي عدم محدوديت سخت‌افزاري و همچنين عدم نياز گوگل به درآمد اين سايت باعث شده بلاگر امروز سايتي متفاوت با سايت مستقل سال‌هاي قبل باشد. به گفته كارشناسان، يكي از دلايلي كه باعث افزايش امكانات وبلاگ‌هاي خارجي شده است، بخشي از آن به دليل رقابت شركت‌هاي چند ميلياردي و كسب سهم از بازار محتوا و ترافيك است كه در نهايت باعث افزايش سهم در بازار ميليارد دلاري تجارت الكترونيك و انتشار آگهي آنلاين مي‌شود. نمونه ديگري از سرويس‌دهندگان وبلاگر خارجي، وردپرس است.
اين سايت شايد توسط شركت بزرگي حداقل به ظاهر پشتيباني نمي‌شود، اما از لحاظ امكانات سخت‌افزاري و نيروي انساني محدوديت خاصي ندارد. اين سرويس‌دهندگان طي 2 سال اخير با ارائه قالب‌هاي فارسي تلاش زيادي براي كوچ كاربران ايراني انجام داده‌اند. گفته مي‌شود يكي از دلايل جذب شدن وبلاگنويسان ايراني به سرويس‌دهندگان خارجي ارتباط خوبي است كه آنها با اين سرويس‌دهندگان برقرار مي‌كنند. به طور مثال قبل از اين كه موج وبلاگ‌نويسي در ايران آغاز شود، تعدادي از وبلاگ‌نويس‌هاي ايراني كه در خارج از كشور زندگي مي‌كردند، از بلاگر خواسته بودند كه زبان فارسي را به قالب‌هاي سايت خود اضافه كند.
همچنين يكي ديگر از دلايل علاقه‌مندي كاربران فارسي به استفاده از سرويس‌دهندگان خارجي، تبليغات خاصي است كه گروهي از وبلاگنويسان خارجي روي اين سرويس‌ها انجام مي‌دهند؛ اما آنچه كه در اينجا مطرح است علت علاقه‌مندي اين سرويس‌دهندگان به ارائه قالب‌هاي فارسي است. عليرضا شيرازي مدير سايت بلاگفا در اين باره مي‌گويد: در حال حاضر سرويس‌دهندگان وبلاگ خارجي به سمت چند زبانه شدن مي‌روند. در واقع اضافه كردن اين قالب به سايت‌ها از طرف كاربران صورت مي‌گيرد. چون اين سايت‌ها كد باز هستند، به كاربران اين اجازه را مي‌دهند كه روي آنها تغييراتي ايجاد كنند. به عنوان مثال ارائه قالب فارسي از طرف وردپرس توسط كاربرهاي حرفه‌اي و فارسي زبان انجام شده است و كاربران فارسي در ارائه امكانات آنها سهيم بوده‌اند.
وي در ادامه مي‌افزايد: در مورد ارائه قالب فارسي توسط بلاگر مساله كاملا فرق مي‌كند؛ چرا كه اين سايت نرم‌افزار كد باز نيست و متعلق به يك كمپاني بزرگ مثل گوگل است كه كاملا تجاري عمل مي‌كند. در واقع بلاگر تنها زبان فارسي را به قالب‌هاي سايت خود اضافه نكرد، بلكه دو زبان ديگر عربي و اردو را نيز به سايت خود اضافه كرده است. هدف اين شركت از اضافه كردن اين سه زبان علاقه‌مندي به جذب مخاطب اردو، فارسي و مخصوصا عرب زبان بوده است. همچنين بايد بگويم اين سايت به طور كامل قالب فارسي ارائه نداده است و در بعضي از زمينه‌ها هنوز زبان به صورت اصلي ديده مي‌شود. معمولا اضافه كردن يك زبان جديد در شرايطي به صرفه است كه از نظر درآمدزايي به آن سايت كمك كند و با مدل اقتصادي آن سايت سازگاري داشته باشد.
به همين دليل سايت‌هايي كه در مقابل خدماتشان پولي دريافت مي‌كنند، به ندرت دست به اضافه كردن قالبي همچون قالب فارسي مي‌زنند. رضا هاشمي كارشناس ارشد كامپيوتر و موسس اولين سرويس وبلاگ در ايران در اين زمينه مي‌گويد: چون تبليغات ايراني و كليكي كه هر كاربر ايراني روي تبليغات انجام مي‌دهد، ارزش و درآمدزايي لازم را ندارد و اين كه كاربران ايراني اين امكان را ندارند كه سرويس‌هاي آنها را خريداري كنند، بنابراين سرمايه‌گذاري و صرف هزينه روي اين گونه بازارها به نفع سرويس‌دهندگان خارجي نخواهد بود.
وي در ادامه مي‌افزايد: اما در مواردي مدل كاركردي يك سرويس‌دهنده تنها افزايش محتواي سايت خود است و به فكر درآمدزايي آن‌چناني نيست. چنين سايت‌هايي بيشتر خدمات خود را به صورت مجاني در اختيار كاربران قرار مي‌دهند كه در اين ميان مي‌توان به سايت وردپرس اشاره كرد كه تمامي امكانات خود را به طور رايگان در اختيار كاربران خود قرار مي‌دهد كه هدف آنها تنها جمع‌آوري محتواي فارسي است.
هاشمي در ادامه مي‌گويد: در كل اين سايت‌ها مراحل پيشرفت خود را طي كرده‌اند و از نظر اقتصادي به سودآوري لازم رسيده‌اند. بنابراين ارائه اين گونه امكانات از طرف آنها هزينه زيادي در بر نخواهد داشت؛ چرا كه آنها در راه‌اندازي قالب‌هايي نظير قالب فارسي دست به جذب كاربران فارسي زبان مي‌زنند كه علاقه به مسائل فني دارند تا با كمترين هزينه سرويس‌هاي مورد نياز خود را راه‌اندازي كنند.
دلايل مهاجرت
از حدود يك سال پيش دو سرويس‌دهنده وبلاگ خارجي؛ يعني بلاگر و وردپرس تبليغات بسياري را روي قالب‌هاي فارسي آغاز كرده‌اند؛ به گونه‌اي كه در ميان وبلاگنويسان يك مهاجرت ايجاد كنند تا از سرويس‌هاي آنها استفاده كنند كه اين موضوع جاي بسي تامل دارد. به اعتقاد بسياري از كارشناسان اين گونه تبليغات نمي‌تواند تنها جنبه فني و به خاطر امكانات سرويس‌دهندگان خارجي باشد؛ چرا كه در حال حاضر در فضاي اينترنت، سرويس‌دهندگان وبلاگي وجود دارند كه از امكانات قابل قبولي برخوردار هستند. شيرازي در زمينه امكانات سرويس‌دهندگان داخلي مي‌گويد: در مقايسه سرويس‌دهندگان خارجي و ايراني اين سرويس‌ها داراي امكانات متعددي نيستند؛ اما برخي از امكانات آنها به طور محسوسي باعث برتري آنها مي‌شود كه اين امر باعث مي‌شود ترازو به سمت سرويس‌هاي خارجي كشيده شود.
به طور مثال امكان اختصاص صدها مگابايت جهت آپلود تصاوير يا فايل‌هاي صوتي چيزي نيست كه بتوان در سايت‌هاي مطرح ايراني ديد. پتانسيل بازار آگهي‌هاي آنلاين و همچنين پويايي تجارت الكترونيك و در ضمن كاهش هزينه‌هاي سخت‌افزاري در برابر درآمدها و همچنين رقابت سايت‌هاي بزرگ و مطرح باعث شده است تا شاهد پيشرفت امكانات اختصاصي سايت‌هاي خارجي به كاربران باشيم. مطمئنا اگر با ديدي آشنا به بازار تجارت الكترونيك ايران و واقع‌گرايانه به اين قضيه نگاه كنيم فاصله بسياري به خصوص از لحاظ امكانات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري بين سايت‌هاي ايراني و نمونه‌هاي موفق خارجي خواهيم ديد.
همان طور كه بازار كسب درآمدزايي سايت‌ها و تجارت الكترونيك نيز در ايران حتي قابل مقايسه با خارج از كشور نيست، هاشمي بر اين باور است كه در حال حاضر وبلاگ ايراني تقريبا مشكلات اساسي خود را پشت سر گذاشته است؛ اما به آن حد نرسيده است كه در سطح جهان مطرح شود.
به اعتقاد وي در حال حاضر چندان مهم نيست كه چه تعداد صفحه وب فارسي در اينترنت وجود دارد، بلكه اين مساله حايز اهميت است كه از ديدگاه اقتصادي يك كاربر چه مقدار گردش مالي در اينترنت دارد. همان طور كه مشاهده مي‌شود گردش مالي كاربران ايراني در فضاي اينترنت بسيار نامحسوس است؛ چرا كه نه امكان پرداخت آنلاين را دارند و نه اينكه از نظر سرانه درآمد در سطحي هستند كه توانايي خريد آنلاين را داشته باشند. در همين زمينه عليرضا شيرازي جايگاه وبلاگ ايران را با نفوذ اينترنت در كشور مقايسه مي‌كند و مي‌گويد: ما نمي‌توانيم اين انتظار را داشته باشيم كه حركت وبلاگ‌هاي داخلي خيلي فراتر از حركت نفوذ اينترنت در كشور باشد.
در واقع تعداد كاربراني كه هر ساله به جمع اينترنت كشور اضافه مي‌شوند، محدود و با رشد نفوذ اينترنت در كشور همخواني دارد. وي در ادامه مي‌گويد: در كل وضعيت وبلاگ‌نويسي ما در چند سال اخير پيشرفت و رشد قابل توجهي نسبت به كشورهاي پيشرفته‌اي داشته است كه 80درصد مردم آن به اينترنت متصل هستند. بيشتر كساني كه به سرويس‌هاي خارجي مهاجرت مي‌كنند، كساني هستند كه محتواي وبلاگ آنها را مسائل سياسي تشكيل مي‌دهد. در واقع علاقه‌مندي كاربران ايراني به سمت سرويس‌هاي خارجي به نوعي فرار از مديريت است؛ چرا كه بيشتر بلاگرهاي ايراني كه محتواي وبلاگ آنها سياسي است و منتقد دولت هستند، از اين هراس دارند كه حكومت به مديريت وبلاگ‌ها دستور محدوديت و در برخي مواردي دستور حذف مطالب آنها را بدهد.
به همين خاطر اين كاربران ترجيح مي‌دهند از سرويسي استفاده كنند كه امكان شناسايي و حذف مطالب آنها توسط دولت وجود نداشته باشد. به اعتقاد شيرازي، تنها راه حل اين مشكل افزايش سطح فرهنگي كاربر و ايجاد آرامش خاطر از طرف حكومت مبني بر اين كه استفاده از سرويس‌هاي ايراني به معناي شناسايي و محدود شدن آنها نيست. با وجود نگراني‌هايي كه سرويس‌دهندگان ايراني از رقابت به وجود آمده دارند. اما به نظر مي‌رسد اين شرايط چندان به ضرر سرويس‌دهندگان داخلي نباشد؛ چرا كه اين سرويس‌دهندگان تلاش خواهند كرد براي حفظ كاربران به نوعي فاصله خود را با رقيبان خارجي كم كنند.
با وجود صحبت‌هايي مبني بر مهاجرت كاربران ايراني به سوي سرويس‌دهندگان خارجي براساس آمارهاي به دست آمده مي‌توان گفت آمار ثبت وبلاگ‌ها در سرويس‌دهندگان داخلي از تمام مهاجرت‌هاي صورت گرفته بيشتر است و آن تعدادي هم كه مهاجرت كرده‌اند يا به دلايل محتواي سياسي وبلاگ‌هايشان بوده يا براي استفاده بيشتر از امكانات كه اين نوع مهاجرت در نهايت به ضرر سرويس‌دهندگان خارجي تمام خواهد شد؛ چرا كه بيشتر محتواي فارسي اين سرويس‌ها را محتواي سياسي تشكيل مي‌دهد و در نتيجه افزايش آنها از طرف دولت به طور كامل اين سايت‌ها فيلتر مي‌شود كه تنها كسي كه در اين بين ضرر مي‌بيند، كاربراني هستند كه براي استفاده بيشتر از امكانات به اين سرويس‌ها كوچ كرده‌اند.
به گفته شيرازي، اگر بخواهيم سايت‌هاي ايراني قابل رقابت با سايت‌هاي خارجي داشته باشيم، بايد براي پيشرفت وب فارسي فداكاري كنيم. ديد و انتظار معقول مي‌تواند بهترين كمك براي پيشرفت باشد. در عين حال بايد گفت كه انتقاد درست مي‌تواند خود كمك موثري در پيشرفت وب فارسي باشد. شايد بحث مقايسه سرويس‌دهندگان ايراني و خارجي از همان ابتداي ورود اين تكنولوژي به ايران شنيده مي‌شد. اما آنچه در اين ميان حايز اهميت است، توجه به اين نكته است كه آيا امكانات سرويس‌دهندگان خارجي و داخلي قابل مقايسه است و آيا وبلاگنويسان ايراني حاضر هستند بعد از سال‌ها استفاده از امكانات سرويس‌دهندگان ايراني به سرويس‌دهندگان خارجي كوچ كنند؟
سرويس‌دهندگان وطني و غيروطني
در حال حاضر يكي از سرويس‌دهندگان خارجي كه جديدا به ارائه قالب‌هاي فارسي پرداخته، بلاگر است. اين سايت قبل از اين كه توسط شركت گوگل خريداري شود، سايتي بود كه جهت صرفه‌جويي در منابع خود صفحات استاتيك ايجاد مي‌كرد و هرازگاهي نيز مشكلاتي داشت و در مقايسه با سايت‌هاي مشابه ايراني از هيچ برتري خاصي برخوردار نبود. حال آن كه اگر امروز بلاگر سايتي با امكان خارق‌العاده و اختصاص صدها مگابايت فضا براي تصاوير كاربران خود ارائه كرده است يا از لحاظ كيفيت خدمات ارتقاي قابل توجهي داشته، به دليل سرمايه‌گذاري و حمايت شركت گوگل است.
بهره‌برداري از ديتا سنترهاي گوگل به نوعي عدم محدوديت سخت‌افزاري و همچنين عدم نياز گوگل به درآمد اين سايت باعث شده بلاگر امروز سايتي متفاوت با سايت مستقل سال‌هاي قبل باشد.
به گفته كارشناسان، يكي از دلايلي كه باعث افزايش امكانات وبلاگ‌هاي خارجي شده است، بخشي از آن به دليل رقابت شركت‌هاي چند ميلياردي و كسب سهم از بازار محتوا و ترافيك است كه در نهايت باعث افزايش سهم در بازار ميليارد دلاري تجارت الكترونيك و انتشار آگهي آنلاين مي‌شود. نمونه ديگري از سرويس‌دهندگان وبلاگر خارجي، وردپرس است.
اين سايت شايد توسط شركت بزرگي حداقل به ظاهر پشتيباني نمي‌شود، اما از لحاظ امكانات سخت‌افزاري و نيروي انساني محدوديت خاصي ندارد. اين سرويس‌دهندگان طي 2 سال اخير با ارائه قالب‌هاي فارسي تلاش زيادي براي كوچ كاربران ايراني انجام داده‌اند. گفته مي‌شود يكي از دلايل جذب شدن وبلاگنويسان ايراني به سرويس‌دهندگان خارجي ارتباط خوبي است كه آنها با اين سرويس‌دهندگان برقرار مي‌كنند. به طور مثال قبل از اين كه موج وبلاگ‌نويسي در ايران آغاز شود، تعدادي از وبلاگ‌نويس‌هاي ايراني كه در خارج از كشور زندگي مي‌كردند، از بلاگر خواسته بودند كه زبان فارسي را به قالب‌هاي سايت خود اضافه كند.
همچنين يكي ديگر از دلايل علاقه‌مندي كاربران فارسي به استفاده از سرويس‌دهندگان خارجي، تبليغات خاصي است كه گروهي از وبلاگنويسان خارجي روي اين سرويس‌ها انجام مي‌دهند؛ اما آنچه كه در اينجا مطرح است علت علاقه‌مندي اين سرويس‌دهندگان به ارائه قالب‌هاي فارسي است.
عليرضا شيرازي مدير سايت بلاگفا در اين باره مي‌گويد: در حال حاضر سرويس‌دهندگان وبلاگ خارجي به سمت چند زبانه شدن مي‌روند. در واقع اضافه كردن اين قالب به سايت‌ها از طرف كاربران صورت مي‌گيرد. چون اين سايت‌ها كد باز هستند، به كاربران اين اجازه را مي‌دهند كه روي آنها تغييراتي ايجاد كنند.
به عنوان مثال ارائه قالب فارسي از طرف وردپرس توسط كاربرهاي حرفه‌اي و فارسي زبان انجام شده است و كاربران فارسي در ارائه امكانات آنها سهيم بوده‌اند. وي در ادامه مي‌افزايد: در مورد ارائه قالب فارسي توسط بلاگر مساله كاملا فرق مي‌كند؛ چرا كه اين سايت نرم‌افزار كد باز نيست و متعلق به يك كمپاني بزرگ مثل گوگل است كه كاملا تجاري عمل مي‌كند. در واقع بلاگر تنها زبان فارسي را به قالب‌هاي سايت خود اضافه نكرد، بلكه دو زبان ديگر عربي و اردو را نيز به سايت خود اضافه كرده است. هدف اين شركت از اضافه كردن اين سه زبان علاقه‌مندي به جذب مخاطب اردو، فارسي و مخصوصا عرب زبان بوده است. همچنين بايد بگويم اين سايت به طور كامل قالب فارسي ارائه نداده است و در بعضي از زمينه‌ها هنوز زبان به صورت اصلي ديده مي‌شود.
معمولا اضافه كردن يك زبان جديد در شرايطي به صرفه است كه از نظر درآمدزايي به آن سايت كمك كند و با مدل اقتصادي آن سايت سازگاري داشته باشد. به همين دليل سايت‌هايي كه در مقابل خدماتشان پولي دريافت مي‌كنند، به ندرت دست به اضافه كردن قالبي همچون قالب فارسي مي‌زنند. رضا هاشمي كارشناس ارشد كامپيوتر و موسس اولين سرويس وبلاگ در ايران در اين زمينه مي‌گويد: چون تبليغات ايراني و كليكي كه هر كاربر ايراني روي تبليغات انجام مي‌دهد، ارزش و درآمدزايي لازم را ندارد و اين كه كاربران ايراني اين امكان را ندارند كه سرويس‌هاي آنها را خريداري كنند، بنابراين سرمايه‌گذاري و صرف هزينه روي اين گونه بازارها به نفع سرويس‌دهندگان خارجي نخواهد بود.
وي در ادامه مي‌افزايد: اما در مواردي مدل كاركردي يك سرويس‌دهنده تنها افزايش محتواي سايت خود است و به فكر درآمدزايي آن‌چناني نيست. چنين سايت‌هايي بيشتر خدمات خود را به صورت مجاني در اختيار كاربران قرار مي‌دهند كه در اين ميان مي‌توان به سايت وردپرس اشاره كرد كه تمامي امكانات خود را به طور رايگان در اختيار كاربران خود قرار مي‌دهد كه هدف آنها تنها جمع‌آوري محتواي فارسي است.
هاشمي در ادامه مي‌گويد: در كل اين سايت‌ها مراحل پيشرفت خود را طي كرده‌اند و از نظر اقتصادي به سودآوري لازم رسيده‌اند. بنابراين ارائه اين گونه امكانات از طرف آنها هزينه زيادي در بر نخواهد داشت؛ چرا كه آنها در راه‌اندازي قالب‌هايي نظير قالب فارسي دست به جذب كاربران فارسي زبان مي‌زنند كه علاقه به مسائل فني دارند تا با كمترين هزينه سرويس‌هاي مورد نياز خود را راه‌اندازي كنند.
