ایتنا - محدود ساختن اینترنت و استفاده از اپلیکیشن های موبایلی برای اقلیتی خوشحالی به بار می‌آورد و برای اکثریت، نارضایتی.

هادی شریفی - الف - فیلترینگ، نامی آشنا برای ایرانیان است، تاکنون هر کاربر ایرانی اینترنت بدون شک بارها و بارها به صفحه پیوندها هدایت شده است. این روزها اما، هر جا نام فیلترینگ برده می‌شود بی اختیار برخی کاربران به یاد فیس‌بوک می‌افتند و از فیس‌بوک بازی مسئولین ایرانی در حالی که این شبکه اجتماعی فیلتر است، تعجب می‌کنند.

فیس‌بوک مقامات ایرانی حتی باعث تعجب اروپایی‌ها نیز شده، یکی از وزرای خارجه اروپایی که اخیراً به ایران آمده بود، بعد از بازگشت نوشته: در ایران اتفاق شگفتی افتاده است، مسئولان ارشد کشور صفحه فیس‌بوک را غیرقانونی اعلام و فیلتر کرده‌اند، اما همان مسئولان خودشان با فیلتر شکن وارد فیس‌بوک شده‌اند و صفحه باز کرده‌اند و با مردمی که آن‌ها هم با فیلترشکن وارد فیس‌بوک می‌شوند، ارتباط برقرار می‌کنند!

علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد یکی از مسئولین ایرانی است که صفحه فیس‌بوک دارد، وی در گفتگوی با شبکه الجزیره و در پاسخ به اینکه آیا شما با عضویت در فیس‌بوک و استفاده از آن قانون را نقض نکرده‌اید؟ آیا این کار غیرقانونی نیست؟ می‌گوید : در ایران برخی معتقدند که این نوعی قانون شکنی است چون فیس‌بوک در ایران فیلتر شده است. اما به هر حال ما سعی می‌کنیم که قانون را حفظ بکنیم . حیرت انگیز تر از این پاسخ تاکنون هیچ کس نشنیده است، آقای وزیر توضیح نداده که چگونه با قانون شکنی و گذر از فیلتر می‌خواهد قانون را حفظ کند.

علی جنتی در ادامه می‌گوید : بر اساس برخی آمارهایی که ما داریم الآن چهار میلیون نفر از ایرانی‌ها عضو فیس‌بوک هستند. اما این آمار وزیر ارشاد با دیگر آمارها در تضاد است، بنا بر آماری که پایگاه World Internet Stats منتشر کرده، جمعیت کاربران فیس‌بوک در خاورمیانه در حدود ۲۳ میلیون نفر اعلام شده است که کاربران ایرانی ۴۶ درصد آن را تشکیل می‌دهند. بنابراین آمار کاربران ایرانی رقمی در حدود ۱۱ میلیون نفر می‌شود.

همچنین بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده از سوی سامانه مدیریت ضریب نفوذ اینترنت کشور، ۴۰ میلیون و ۷۱۸ هزار و ۷۴۰ کاربر اینترنت در ایران وجود دارند که با توجه به جمعیت ۷۵ میلیون و ۱۴۹ هزار و ۶۶۹ نفر در کشور، ضریب نفوذ اینترنت تا پایان نیمه اول امسال ۵۴.۱۸ درصد برآورد می‌شود؛ در همین حال تعداد مشترکان اینترنت در ایران نیز ۲۶ میلیون و ۶۷۶ هزار و ۹۴۸ مشترک اعلام شده است. با این رقم، می‌توان گفت که کاربران ایرانی عضو فیس‌بوک بیش از ۴ میلیون نفر هستند.

فیلترینگ بی ضابطه که دایره آن حتی سایت‌های علمی را در برگرفته باعث شده بیشتر ایرانیان با استفاده از فیلترشکن هر روزه تمرین قانون شکنی کنند. نکته مهم این سوال است که این تمرین‌های قانون گریزی که مسئولان مسبب آنند چه بلایی بر سر جامعه می‌آورد؟ در اینجا قصد دفاع از رفع فیلتر فیس‌بوک نیست بلکه روی سخن در اینجا بر فیلترینگ بی ضابطه است.
محدوده فیلترینگ این روزها فراتر از اینترنت رفته و نرم افزارهای موبایل را نیز در بر گرفته است. بعد از فیلتر شدن وی چت، این روزها خبرها حکایت از فیلترینگ واتس آپ دارد و برخی رسانه‌ها همانند فراهم آوردن زمینه برای فیلترینگ وی چت، در حال آماده کردن اذهان برای فیلترینگ واتس آپ هستند. فیلتر شدن سایت اینترنتی اپلیکیشن واتس آپ، احتمال فیلتر شدن این اپلیکیشن موبایلی در روزهای آینده را تشدید کرده است.

باز هم تجربه فیلتر شدن وی چت پیش روی ماست، وزیر ارتباطات بعد از فیلترینگ وی چت توپ را به زمین شورای فیلترینگ انداخت و گفت: ما هیچ ارتباطی به فیلتر وی چت نداریم و فقط یک عضو از اعضای دوازده‌گانه هستیم، بعد از فیلتر شدن وی چت دولت‌مردان یکی پس از دیگری از وزیر ارشاد گرفته تا فرمانده نیروی انتظامی همگی مخالفت خود را با فیلتر کردن این اپلیکیشن اعلام کردند. اما نکته جالب اینکه در جلسه ای که در نهایت به فیلتر شدن وی چت ختم شد همین افراد و یا نماینده های آن‌ها به مسدود کردن این اپلیکیشن رای مثبت داده بودند.

کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه نیز در رابطه با علت فیلتر کردن وی چت اعلام کرد: نرم‌افزار وی‌چت به یک دلیل عمده یافتن مکان جغرافیایی افراد با امکان Nearby مسدود شد، این دلیل اما پذیرفتنی نیست چون ویژگی People Nearby می‌تواند توسط تنظیمات کاربر در بخش location Service برای نرم‌افزار وی‌چت غیرفعال کرد. با غیرفعال شدن این گزینه امکان ردیابی مختصات جغرافیایی لغو می‌شود که در نتیجه امکان shake و People Nearby غیر فعال خواهد شد. پس باید دنبال علت‌های دیگری بگردیم.

بنابر یک گزارش رسمی ۴۸ ساعت بعد از فیلتر کردن وی چت، ۴۱ درصد از ۴ و نیم میلیون نفر استفاده کننده از وی چت، روی گوشی موبایل خود فیلتر شکن نصب کردند. حال باید دید چه کسانی از فیلترینگ در محیط اینترنت و فیلتر اپلیکیشن های موبایلی منتفع می‌شود.
با از کار افتادن فیلترشکن رایگان سایفون، ایرانیان امروز برای دور زدن فیلترینگ باید یک وی پی ان خریداری کنند. در حال حاضر اشتراک یک ماهه ارزان‌ترین وی پی ان ۴ هزار تومان است که البته این فیلترشکن ارزان توانایی گذر از فیلتر فیس‌بوک و توییتر را ندارد و باید سرویس‌هایی مانند کریو، تونل پلاس و ... را خریداری کرد که به مراتب گران‌تر هستند.

اگر آمار وزیر فرهنگ را در ارتباط با ایرانیان عضو فیس‌بوک درست فرض کنیم و با توجه به قیمت ارزان‌ترین فیلتر شکن، در حال حاضر فقط کاربران ایرانی عضو فیس‌بوک ماهانه ۱۶۰۰۰۰۰۰۰۰۰ (شانزده میلیارد تومان) ناقابل به جیب فروشندگان فیلترشکن می‌ریزند. اما اگر تعداد کاربران ایرانی فیس‌بوک را ۱۱ میلیون نفر در نظر بگیریم، این رقم به ماهانه ۴۴ میلیارد تومان می‌رسد. نکته قابل توجه اینکه این ارقام فقط برای کاربران فیس‌بوک است.

اما با این فیلترینگ گسترده کنونی که حتی سایت‌های علمی را نیز در برگرفته، اگر بگوییم نصف کاربران اینترنت در ایران از فیلترشکن استفاده می‌کنند، مبلغی که ماهانه نیمی از کاربران ایرانی اینترنت بابت گذر از فیلترینگ می‌پردازند، چیزی حدود ۱۰۰ میلیارد تومان می‌شود.
همان‌طور که اشاره شد ۴۸ ساعت بعد از فیلتر کردن وی چت، ۴۱ درصد از ۴ و نیم میلیون نفر استفاده کننده از وی چت یعنی یک میلیون و ۸۴۵ هزار نفر، روی گوشی موبایل خود فیلتر شکن نصب کردند. در حال حاضر میانگین قیمتی فیلترشکن های سرویس موبایل چیزی حدود ۶ هزار تومان است، با این حساب فقط در ۴۸ ساعت اولیه ۱۱ میلیارد و هفتاد میلیون تومان توسط کاربران اپلیکیشن موبایلی وی چت فیلتر شکن خریداری شده است.

با این حساب گروه اولی که از فیلترینگ چه در اینترنت و چه موبایل سود می‌برند، فیلترشکن فروشان هستند. این سؤال اینجا مطرح می‌شود که اساساً این فیلتر شکن فروشان چه کسانی هستند که نه تنها سایت‌هایشان فیلتر نیست، بلکه برای خود حساب بانکی دارند و فروش آنلاین انجام می دهند؟ آیا شناسایی این افراد توسط پلیس سخت است یا اراده و قصدی برای شناخت و برخورد با آن‌ها نیست؟

گروه دیگری که از فیلترینگ و به خصوص مسدود شدن اپلیکیشن های موبایلی منتفع می‌شوند، اپراتورهای تلفن همراه هستند. طبیعتاً با فراگیر شدن استفاده از این اپلیکیشن های موبایلی، برقراری ارتباط که تنها هزینه اندک اینترنت را برای کاربر در پی دارد، میزان استفاده مردم از پالس‌های گران قیمت خطوط تلفن همراه به شکل گسترده‌ای کاسته می‌شود؛ امری که در ماه‌های اخیر مشهود بود و به سرعت نیز در حال توسعه نفر به نفر است و طبیعتاً بخشی از هزینه های زندگی مردم و البته عدد بسیار بزرگی از درآمد اپراتورهای تلفن همراه را کاهش می‌دهد.

محدود ساختن اینترنت و استفاده از اپلیکیشن های موبایلی برای اقلیتی خوشحالی به بار می‌آورد و برای اکثریت، نارضایتی. نکته دیگر توجیه این فیلترینگ تحت عنوان حریم خصوصی و مسائل شرعی، قطعاً توجیه نادرستی است. به طور مثال اگر فیلترکنندگان نگران حریم خصوصی و اطلاعات مردم هستند در وهله اول باید نگران اطلاعات خود باشند، چون طبق گفته دبیر شورای عالی فضای مجازی، میزبانی ۴۰ درصد سایت‌های دولتی در خارج از کشور است. حال باید دید اطلاعات چند دانشجو و دوست مهم‌تر است یا اطلاعات دولتی؟

قطعاً اغلب ایرانیان از فیلترینگ سایت‌های غیر اخلاقی و ضد انقلاب استقبال و حمایت می‌کنند، اما دایره فیلترینگ روز به روز بزرگ‌تر می‌شود. توجیه فیلترینگ تحت عنوان مسائل شرعی ماحصلی جز دین گریزی ندارد.