چرا در تاریکی چیزهایی میبینیم که واقعاً وجود ندارند؟ تحقیقات علمی نشان میدهد مغز و سیستم بینایی انسان حتی در غیاب نور فعالاند و تصاویری خیالی میسازند. از پدیده فسفنها تا رنگ خاکستری درونی (ایگنگرائو)، علم توضیح میدهد ترس از تاریکی چگونه شکل میگیرد.
دوشنبه ۱۲ آبان ۱۴۰۴ ساعت ۰۹:۳۱
علم توضیح میدهد: چرا در تاریکی چیزهای غیرواقعی میبینیم؟
به گزارش ایتنا از پاپساینس، دکتر اسکات برودی، استاد چشمپزشکی بالینی در مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا، میگوید: «حتی در نبود کامل نور، چشم انسان خاموش نمیشود؛ سلولهای عصبی شبکیه همچنان پیامهایی به مغز میفرستند و مغز، برای تفسیر آنها، تصاویری خیالی از حرکت یا روشنایی میسازد.»
افزایش حساسیت چشم در محیطهای کمنور
تحقیقات نشان میدهد در تاریکی، سلولهای میلهای شبکیه — که عمدتاً در نواحی پیرامونی چشم قرار دارند — فعالیت بیشتری پیدا میکنند. این افزایش حساسیت باعث میشود افراد در تاریکی نسبت به کوچکترین حرکات یا تغییرات در حاشیه میدان دید خود واکنش نشان دهند.
دکتر برودی توضیح میدهد:
«شبکیه در تاریکی تقریباً به اندازه حالت روشنایی فعال است، اما در نبود نور، سلولهای موسوم به off cells سیگنالهای بیشتری ارسال میکنند. این پیامهای عصبی در نهایت باعث میشوند مغز، تصاویری را ببیند که تنها در ذهن وجود دارند.»
فسفنها؛ نورهای درونزاد بینایی
پدیدهای که از درون چشم میتابد
یکی از پدیدههای شگفتانگیز در این زمینه، فسفنها هستند — واژهای یونانی به معنای «نور درخشان». فسفنها معمولاً در اثر تحریک مکانیکی شبکیه ایجاد میشوند. اگر فشار ملایمی روی پلکهای بسته وارد کنید، حلقهها یا الگوهای نورانی ظاهر میشوند؛ نوری که در واقع وجود ندارد.
به گفتهی دکتر برودی، این تجربه نتیجهی مستقیم فعال شدن سلولهای عصبی شبکیه است؛ مغز سیگنالهای آنها را همانند نور واقعی تفسیر میکند و ما آن را بهصورت روشنایی میبینیم.
مغز؛ خالق تصویر در نبود نور
حتی زمانی که چشمانمان بسته است، مغز همچنان در حال تولید تصویر ذهنی است. دانشمندان این پدیده را با اصطلاح آلمانی ایگنگرائو (Eigengrau) یا «خاکستری درونی» توصیف میکنند.
این رنگ خاکستری یکنواخت که در تاریکی مطلق احساس میشود، در حقیقت ناشی از نویز عصبی سیستم بینایی است؛ فعالیت خودبهخودی نورونها در عصب بینایی که مغز آنها را بهصورت لکهها، سایهها یا جرقههای نور تفسیر میکند.
به بیان دیگر، مغز هرگز در خاموشی مطلق قرار نمیگیرد. حتی در نبود داده واقعی، برای حفظ درک و نظم محیط، به تولید تصویر ادامه میدهد. این ویژگی از یکسو به بقای انسان کمک کرده — زیرا امکان تشخیص خطر در تاریکی را افزایش میدهد — و از سوی دیگر، منبع ترس از تاریکی است؛ ذهن در غیاب دادههای واقعی، جای خالی را با تخیل پر میکند.
نتیجهگیری علمی
بنابراین، اگر در تاریکی سایههایی متحرک یا نورهایی مبهم دیدید، نگران نباشید؛ نه موجودی ماورایی در میان است و نه جادویی در کار. آنچه میبینید، تنها نمایشی شگفتانگیز از تعامل مغز و چشم انسان است — تلاشی مداوم برای درک جهان، حتی زمانی که هیچ نوری وجود ندارد.
کد مطلب: 87615
