نگراني‌هاي استاد دولت جديد و تعهدات ايران پيرامون جامعه اطلاعاتي حجت‌الله مدیریان- دنياي كامپيوتر و ارتباطات در روزهاي پاياني سال 86 آخرين جلسه انجمن مطالعات جامعه اطلاعاتي در محل انجمن‌هاي علمي کشور تشکيل شد. استاد معتمدنژاد پدر علم ارتباطات ايران ومعمار فعاليت‌هاي موفق ايران در اجلاس جامعه اطلاعاتي به ايراد سخنراني پرداختند که در جاي خود قابل تامل است و توجه بيشتر مسولين امر را طلب مي‌نمايد. اهميت انتقاد هاي دکتر معتمدنژاد زماني بيشتر نمايان مي‌شود که بياد بياوريم ايشان استادي هستند که اصولا خوش‌بين بوده و اين انتقادات از زبان شخصي جاري شده که مشهور به صفاتي همچون فروتني، بردباري، آرامش، دانش‌مداري، ادب، پرکاري و نوآوري و کم‌ادعايي، آرمان‌گرايي و واقع‌بيني، هدفمندي، اميدواري به آينده، خوش‌بيني، بزرگ‌انديشي، مشارکت‌جويي، عشق انسانيت و... است. شرح اين توضيحات از زبان بزرگان و عزيزاني همچون دکتر شکرخواه، دکترفرقاني، دکتر حبيبي، مهندس جهانگرد، دکتر توفيقي، آقاي مسجدجامعي، دکتر خانيکي، و ساير دوستان و عزيزان در سايت هميشه استاد مکتوب است. دکتر معتمدنژاد اشارات غم‌انگيزي داشتند که در پي مي‌آيد. ايشان ضمن اشاره به اجلاس ژنو و تونس خاطرنشان کردند که طبق اسناد و خط عمل‌هايي که در اجلاس ژنو وتونس به تصويب رسيد ما بايد مواردي را در حوزه جامعه اطلاعاتي اجرايي مي کرديم که متاسفانه هيچ کدام از آنها انجام نشده است. ناکارآمدي ايران در اجرايي کردن اسناد اجلاس ژنو و تونس از يک سو و همچنين گزارش نامناسب کارهاي انجام شده از سوي ديگر باعث شده است آخرين اثري که از کشورمان در يونسکو در باره گزارش عملکرد موجود است به سال 1999 مربوط باشد. همچنين عدم توجه دولت به اجلاس جامعه اطلاعاتي ونيز عدم همکاري با انجمن‌هاي علمي به خصوص انجمن مطالعات جامعه اطلاعاتي ايران از مباحثي بود که توسط آقايان دکتر شکرخواه و دکتر محسنيان‌راد و نيز ساير اعضاي انجمن مورد اشاره قرار گرفت. قابل توجه است که اجلاس جهاني جامعه اطلاعاتي ايران (wsis) طي دو مرحله برگزار شد. مرحله اول در ژنو در سال 2003 و ديگري در تونس در سال 2005. طي اين اجلاس چهار سند مهم که به بيانيه اصول ژنو- برنامه عمل ژنو- پيمان تونس و دستورالعمل تونس براي جامعه اطلاعات مشهور هستند به تصويب رسيدند. اين اسناد کليه دولت‌ها از جمله دولت ايران و نيز کليه سازمان‌ها بين‌المللي بخش خصوصي و جامعه مدني را موظف به ساخت و پي‌ريزي يک جامعه اطلاعاتي مردم‌مدار، فراگير و توسعه محور و غير تبعيض‌آميز مي‌کند. طبق اسناد سازمان ملل متحد از جمله بيانيه هزاره و اسناد wsis کليه دست‌اندرکاران موظف هستند اولا نسبت به اهداف 8گانه بيانيه هزاره متعهد بوده و نيز موارد زير را در حوزه جامعه اطلاعاتي پيگيري نمايند: - حفظ و همسو كردن استراتژي‌هاي ملي اينترنت در جهت اولويت‌هاي ملي توسعه. - برگزاري اجلاس فروم زمامداري اينترنت ( IGF) ـ فروم جديدي در جهت گفت‌وگوي مبتني بر سياست سهامداري چندجانبه (multistackholder partnership) در مورد زمامداري اينترنت. - تدوين و توسعه‌ سياست‌گذاري عمومي در مورد اينترنت از رهگذر همكاري فزاينده‌ دولت‌ها در رايزني با تمامي سهامدارن. كه اين شامل تدوين اصول قابل كاربرد در سطح جهاني است، اصول مرتبط با مباحث سياست‌گذارانه ‌در مورد هماهنگي و مديريت منابع مهم اينترنتي. - توسعه‌ استراتژي‌ها به منظور افزايش ارتباطات قابل دسترس در سطح جهاني، كه موجب تسهيل در دسترسي بهينه و برابر براي همگان مي‌شود. به عبارتي با بهينه‌سازي انتقال اينترنت و هزينه‌هاي ارتباطاتي، كه مي‌توان در محيط‌هاي تجاري و رقابتي در مورد آنها مذاكره و چانه زني كرد و به سمت پارامترهاي واقعي، شفاف و غيرتبعيض‌آميز جهت‌گيري‌شان كرد، و از سوي ديگر تاسيس و ايجاد شبكه‌هاي كليدي و پرسرعت اينترنتي و نيز نقاط مبادله‌ ملي، منطقه‌اي و نيمه‌منطقه‌اي. - بهبود و بهينه‌سازي مكانيسم‌هاي مالي موجود به منظور دسترسي جهاني به ICTها در جهت توسعه، توانايي بخشي و برطرف‌كردن فاصله‌ ديجيتالي. - استقبال از صندوق همبستگي ديجيتال كه در قالب يك مكانيسم نوآورانه‌ مالي در ژنو تاسيس شد. اين صندوق گشوده بروي تمامي سهامداران ذينفع داراي ماهيتي داوطلبانه است، كه اساسا متمركز است بر نيازهاي خاص و ضروري در سطح بومي و نيز يافتن منابع داوطلبانه‌ جديد براي تامين بودجه‌ «همبستگي». - تدوين و اجراي سياست‌هاي اجرايي كه از يك سو منعكس‌كننده‌ واقعيت‌هاي ملي باشد و از سوي ديگر فضاي حمايتي و بين‌الملي را افزايش دهد (كه اين شامل سرمايه‌گذاري‌هاي مستقيم خارجي و نيز بسيج منابع بومي است)، تا موجب ارتقا و پروش موسسات و بنگاه‌ها، به ويژه موسسات كوچك، متوسط و خرد (SMEs) شود. - ايجاد ظرفيت ICT براي همگان و نيز ايجاد اطمينان در استفاده از آنها از جانب همگان ـ از جمله جوانان، مسن‌ترها، زنان، بوميان، معلولان، و جوامع دورافتاده و روستايي- از خلال بهبود و ارائه‌ برنامه‌ها و سيستم‌هاي آموزش و پرورش شامل آموزش دائمي و آموزش از راه دور. - اجراي آموزش و پرورش موثر و مفيد به ويژه در علم و تكنولوژي كه موجب ترغيب و ارتقا مشاركت فعال دختران و زنان در فرآيند تصميم‌گيري ساخت جامعه‌ اطلاعات شود. - توجه خاص به صورت‌بندي مفاهيم جهاني طراحي و استفاده از تكنولوژي‌هاي كمكي كه موجب افزايش دسترسي تمامي افراد و از آن جمله معلولان شود. - ارتقا سياست‌گذاري‌هاي همگاني در جهت دسترسي همگان در تمامي سطوح- از جمله جمعيت‌هاي مختلف- به سخت‌افزار، نرم‌افزار و نيز برقراري ارتباطات از طريق تلاقي فزاينده ميان محيط تكنولوژيك، توانمندسازي، و ماهيت بومي. - افزايش دسترسي به دانش جهاني درمورد سلامت و بهداشت و نيز دسترسي به خدمات پزشكي از راه دور(به ويژه در مناطقي كه در وضعيت اضطراري‌اند و براي كمك به آنها فراخوان جهاني براي همكاري اعلام شده ‌است)، دسترسي به كارشناسان بهداشت و نيز برقرار كردن شبكه ميان آنها تا بتواند به افزايش كيفيت زندگي و شرايط محيطي ياري رسانند. - بالابردن ظرفيت و توانايي‌هاي ICT تا بدين ترتيب موجب افزايش دسترسي و استفاده از شبكه‌ها و خدمات پستي شود. - بهره‌گيري از ICTها به منظور افزايش دسترسي به دانش كشاورزي، مبارزه با فقر، و حمايت از محصولات بومي، و دسترسي به دانش مرتبط با كشاورزي بومي. - توسعه و اجراي كاربردهاي زمامداري اينترنت براساس استانداردهاي همگاني در جهت افزايش و ارتقا سيستم‌هاي زمامداري اينترنت و افزايش كاربردپذيري ميان آنها (در تمامي سطوح) كه اين از يك سو موجب دسترسي بيشتر به اطلاعات و خدمات در مورد زمامداري اينترنت مي‌شود و از سوي ديگر به ساخت شبكه‌هاي ICT و توسعه‌ خدماتي ياري مي‌رساند كه همه جا، در هر زمان و براي هر كس با هر امكانات مهيا باشد. - حمايت از نهادهاي آموزشي، علمي و فرهنگي كه شامل كتابخانه‌هاي، بايگاني‌ها و موزه‌ها است؛ آن هم با توجه به نقش اين نهادها در گسترش و فراهم كردن دسترسي برابر و آزاد به مطالب متنوع و گوناگون و نيز حفظ و نگهداري از اين مطالب (از جمله مطالب ديجيتالي) كه موجب حمايت از آموزش رسمي و غيررسمي، تحقيقات و نوآوري مي‌شود. و به ويژه حمايت از كتابخانه‌ها با توجه به نقش خدمات‌رساني همگاني آنها در فراهم كردن زمينه‌ دسترسي آزاد و برابر به اطلاعات و نيز با توجه به نقش آنها در ارتقا سوادآموزي ICT و ارتباطات ميان جوامع به ويژه جوامعي كه بهره‌هاي اندكي از خدمات‌رساني دارند. - افزايش توانمندي جوامع در تمامي كشورها به منظور پرورش زبان‌هاي محلي يا بومي. - تقويت كيفي و محتوايي اينترنت در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي. - تشويق به استفاده از رسانه‌هاي سنتي و جديد به منظور افزايش دسترسي جهاني به اطلاعات، فرهنگ و دانش براي تمامي مردم، به ويژه اقشار آسيب‌پذير و مردم كشورهاي درحال توسعه؛ و از آن جمله تشويق به استفاده از راديو و تلويزيون به منزله‌ رسانه‌هايي آموزشي. - تاكيد مجدد بر استقلال، پلوراليسم و تنوع رسانه‌ها و آزادي اطلاعات كه شامل تدوين و توسعه‌ قانون‌گذاري‌هاي داخلي (بنابر مقتضيات) مي‌شود. - تشويق موكد از موسسات و كارآفرينان ICT در توسعه و تدوين فرآيندهاي توليدي مبتني بر دوستي با محيط زيست به‌ منظور به حداقل رساندن آثار زيانبار استفاده از ICT و توليدات آنها و نيز كاستن از ضايعات آنها بر انسان و محيط. - ادغام سياست‌ها و ضوابط نظارتي، خودنظارتي و ديگر سياست‌ها و ضوابط مفيد در حمايت از كودكان و نوجوانان در برابر سوءاستفاده و استثمار، و ادغام اين سياست‌ها و ضوابط در برنامه‌هاي عملي ملي و استراتژي‌هاي اينترنتي. - تشويق به توسعه‌ شبكه‌هاي پژوهشي پيشرفته در سطوح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي، به منظور افزايش تشريك مساعي در علم، تكنولوژي و آموزش عالي. - تشويق به انجام خدمات داوطلبانه، در سطح يك جامعه‌ كوچك، به منظور به حداكثررساندن اثرات توسعه‌اي ICTها. - تشويق به استفاده از ICTها به منظور افزايش راه‌هاي ديگر كاركردن، از جمله كار از راه دور كه منجر به بازدهي بيشتر و اشتغال‌زايي مي‌شود. - بهبود سيستم‌هاي هشدار به‌موقع بلايا از طريق همكاري فني و افزايش ظرفيت و توانمندي كشورها (به ويژه در كشورهاي در حال توسعه) در استفاده از ابزارهاي ICT براي هشدار به‌موقع، مديريت و ارتباطات اضطراري، و از آن جمله پخش هشدارهاي قابل فهم براي افراد در معرض خط است. - در دسترس قراردادن سرويس‌هاي مشاوره براي كودكان، و ضرورت توجه و نياز به بسيج منابع مناسب و تدابير مقتضي. از همين رو شماره تلفن‌هايي بايد درنظر گرفته شود كه به آساني به خاطر سپرده مي‌شوند، از تمامي تلفن‌ها قابل شماره‌گيري‌ باشند و هزينه‌اي دربر نداشته باشند. - ديجيتالي‌كردن داده‌هاي تاريخي و ميراث فرهنگي به نفع نسل‌هاي آتي‌ است. نحوه‌ اجراي اين كار در ادامه‌ اجلاس و سازوكارهاي اجرايي آن به‌ويژه در دستورالعمل تونس ديده مي‌شود. قابل توجه است که در دولت آقاي خاتمي توجه ويژه‌اي به مباحث فوق مي‌شد. رئيس‌جمهور وقت مشاور ويژ‌ه‌اي در جهت توسعهIT و عملياتي کردن تعهدات ايران تعيين نمودند و بودجه خاصي طي مکانيزمي شفاف و پاسخگو تحت عنوان طرح تکفا به اين امر اختصاص داده شد. رسانه‌ها امکان پيگيري و ديده‌باني درجه پيشرفت ايران را در رسيدن به اهداف فوق داشتند. بخش جامعه مدني و بخش دولتي حضور فعالي در اجلاس wsis داشتند ودولت ايران توانست بندهايي از اجلاس ژنو و تونس را به خصوص در حوزه زمامداري اينترنت به تصويب رسانده و با کمک کشورهاي موسوم به کشورهاي 20 در جهت ساماندهي وضعيت حاکميت اينترنت در سطح بين‌المللي و متولي شدن ITUکارنامه درخشاني را ارائه نمايند. اجلاس منطقه‌اي wsis در تهران برگزار گرديد و ايران در منطقه آسيا و اقيانوسيه و نيز در حوزه جامعه مدني در خاورميانه و شرق آسيا نقش محوري داشت. ابعاد اخلاقي جامعه اطلاعاتي مورد توجه قرار گرفت و ايران توانست با کمک ساير کشورها از جمله ايالات متحده از رسميت يافتن دامنه‌هاي غيراخلاقي و پورنوگرافي جلوگيري نمايد. اين وضعيت نسبتا مطلوب جمهوري اسلامي، با تغيير دولت و تغيير مديران دولت با رکود مواجه شد و با گذشت 3 سال از روي کار آمدن دو لت جديد انتظار مي‌رود وضعيت تغيير يافته تجربه مديران قبلي به مديران جديد انتقال يافته و موتور حرکت ITC کشور گرم شده باشد. ولي نگراني‌هاي استاد و ساير اساتيد و نيز خاموشي جامعه مدني نشان از بحراني بودن و عدم توجه ويژه دولت به وضعيت ITC در کشور دارد. جا دارد مسؤلين محترم نسبت به آسيب‌شناسي وضعيت فعلي اهتمام ورزيده و نسبت به بازسازي و فعال نمودن بازارITC و نيز پيگيري مباحث حقوقي و نظري و نيز رشد جامعه مدني اقدام نمايند. به ياد داشته باشيم که عقب‌ماندگي در اين حوزه با توجه به رشد صعودي آن در ساير کشورها غير قابل جبران است.