خسارت 100 ميليارد توماني از قاچاق ارتباطات
ايجاد مسيرهاي جايگزين و تكميل لوپ‌هاي مسيرهاي فيبرنوري داخل كشور به منظور جلوگيري از قطع فيبرنوري كه در سال گذشته 190 بار رخ داده و در مجموع 70 هزار دقيقه قطعي در شبكه زيرساخت ايجاد كرد كه در عمل امكان برقراري ارتباط در شبكه بين‌المللي و بين شهري كشور را به ميزان 957 ميليون و650 هزار كانال/ دقيقه از شركت ارتباطات زيرساخت سلب كرد و خسارت زيادي براي شركت مخابرات به همراه آورد، يكي پيشنهادهايي است كه از سوي يك پژوهشگر و در يك تحقيق جامع ارايه شده است.
به گزارش ايسنا در حاشيه پنجمين كنفرانس بين‌المللي مديريت كه اواخر آذرماه برگزار شد، پوستر مقاله پژوهشي با عنوان ارزيابي نقش سيستم مديريت بازاريابي ترافيك بين‌الملل در شركت مخابرات ايران بر روي تابلو به معرض نمايش قرار گرفته و در آن الگويي جهت بهينه كردن توانمندي‌هاي مديريتي پيشنهاد شده بود.
اهميت بحث قاچاق ارتباطات ما را بر آن داشت تا در جريان روند تحقيقاتي اين پروژه با دكتر مهوش عبدالكريمي كه از كارشناسان ارشد شركت مخابرات ايران بوده است و به گفته خودش داراي 46 مقاله پذيرفته شده در کنفرانس‌هاي در سطح ملي و بين‌المللي است، درباه اين مقاله مصاحبه‌اي داشته باشيم.
عبدالكريمي رساله دكتري خود را با عنوان ارزيابي نقش سيستم مديريت بازاريابي ترافيك بين‌الملل در شركت مخابرات ايران و پيشنهاد الگويي جهت بهينه‌کردن توانمندي‌هاي مديريتي آن با درجه عالي در دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات در رشته مديريت بازرگاني دفاع كرده است. به گفته او، شركت مخابرات داراي كسري تراز مبادلات ارزي ارتباطات بين‌الملل به مبالغ 41، 61 و 56 ميليون دلار در سال‌هاي 1381 لغايت 1383 بوده است، لذا اهداف پژوهش به دو دسته تقسيم شده است، هدف کلي، تبيين نقش عوامل مديريتي بويژه مديريت بازاريابي ترافيک بين‌الملل در شرکت مخابرات ايران و پيشنهاد الگويي جهت بهينه کردن توانمندي‌هاي مديريتي آن است. اهداف فرعي نيز شامل اندازه‌گيري ميزان تأثير عوامل مديريتي شناسايي شده در کسري تراز مبادلات ارزي است. همچنين طبقه‌بندي و اولويت‌بندي عوامل مديريتي شناسايي شده را نيز در بر مي‌گيرد.
او معتقد است: براساس اين پژوهش هشت فرضيه كه در ايجاد كسري تراز مبادلات ارزي شركت مخابرات ايران موثر بوده است، شامل شيوه رهبري و مديريت ارشد، عوامل مديريت بازاريابي، مديريت فني و تكنولوژيكي، مديريت منابع انساني، مالي، تداركاتي و پشتيباني ساير سازمان‌هاي دولتي و بين‌المللي است و نتايج نشان مي‌دهد كه هشت فرضيه در سطح اطمينان 99 درصد مورد تاييد قرار گرفته است.
وي رشد روزافزون تلفن اينترنتي يا VOIP و سوءاستفاده از امكانات شركت مخابرات از طريق Reseller (قاچاق ارتباطات) را عاملي در كسري تراز دانست و افزود: توسعه شبكه مداري كه در حال حاضر توسط شركت زيرساخت در حال پيگيري است دو عيب عمده دارد اول اينكه هزينه توسعه شبكه‌هاي مداري گران‌تر از هزينه‌هاي ايجاد زيرساخت اينترنت است و دوم اين كه شبكه‌هاي مداري از نظر خدمت‌رساني با محدوديت‌هايي روبه‌رو هستند كه در اينترنت حذف مي‌شوند.
او افزود: به پيش‌بيني متخصصان تا 10 سال ديگر شبكه‌هاي تلفن مداري كاملا از رده خارج شده و تمام برخواني‌هاي صوتي روي اينترنت مي‌رود و در كشورهاي در حال توسعه مثل ايران كه نرخ‌هاي محاسباتي داخلي بيش از نيمي از درآمد مخابراتي را تشكيل مي‌دهد لازم است از تكنولوژي‌ها و امكانات جديد بازار مخابرات بين‌المللي كمال بهره را ببرد و سلامت اقتصادي بهره‌برداري‌هاي خود را تعيين كنند.
عبدالكريمي تصريح كرد: تلفن اينترنتي نسبت به تلفن‌ها با سوييچ مداري 90 درصد صرفه‌جويي دارد و درآمدي كه بايد به حساب شركت مخابرات واريز شود صرف ايجاد بازار خاكستري مخابرات مي‌شود و يا به جيب صاحبان كافي‌نت‌ها و ISPهاي غيرمجاز سرازير مي‌شود. او اهميت و ضرورت موضوع پژوهش را جلوگيري از سوءاستفاده رقبا در بهره‌گيري از امكانات شركت مخابرات در مورد انجام مبادله ترافيك وارده و صادره (Orgination & Termination) دانست و افزود: ضرورت سامان‌دهي خدمات مخابراتي به منظور اصلاح وضعيت مالي شركت مخابرات ايران و شركت‌هاي تابعه بويژه شرکت ارتباطات زيرساخت از جمله ضرورت پرداختن به اين موضوع است، همچنين تكنولوژي VOIP در حال نفوذ به كل صنعت مخابرات است، زيرا ديگر هزينه شارژي براي تماس‌ها پرداخت نمي‌شود و قيمت تماس‌هاي بين‌المللي با قيمت تماس‌هاي محلي برابري مي‌كند.
عبدالكريمي با بيان اينكه 87 پيشنهاد كاربردي و اغلب فني وجود دارد كه در راستاي اين پژوهش به ارايه نمونه‌اي از پيشنهادهاي كاربردي پرداخته شده است، تصريح كرد: ايجاد معاونت بازاريابي و واحدهاي تابعه با نگرش ايجاد واحدهاي تجاري (Business Unit) و اقتصادي در ساختار شركت مخابرات ايران، شركت‌هاي تابعه به ويژه ارتباطات زيرساخت از جمله پيشنهادهاي كاربردي در اين پژوهش است. او ادامه داد: فيبرنوري كابل مسير جاسك - فجيره امكان برقراري ارتباط با ساير كشورها را از طريق شاهراه‌هاي ارتباطي فيبرنوري نظير Flag، Sea Me We3 ميسر مي‌سازد و در صورت تكميل لوپ‌هاي فيبرنوري كه مانند حلقه‌هاي زنجير به هم متصل و با يكديگر ارتباط مستقيم دارند و چنانچه در يک مسير يكي از حلقه‌ها قطع و يا از سرويس‌دهي خارج شود، بلافاصله كمتر از چند ميلي ثانيه ارتباط حداقل از يك مسير ديگر برقرار مي‌گردد و از قطعي مكرر فيبرنوري جلوگيري مي‌شود؛ در قالب پيشنهاد كاربردي قرار مي‌گيرد.
او تصريح كرد: تعيين و اعمال نرخ‌هاي متفاوت ارتباطات بين‌الملل در پيك‌هاي ترافيكي (صبح، بعدازظهر و شب) و جلوگيري از فعاليت‌هاي غيرقانوني برخي سازمان‌هاي دولتي (ارگان‌ها، نهادها، شرکت‌ها و اخيراً بيمارستان‌ها) جهت ارايه سرويس‌هاي مخابراتي و برقراري ارتباطات غيرمجاز بين‌الملل با استفاده از تصويب قوانين و مقررات كامل‌تر و برخورد قانوني با آن سازمان‌ها، ضمن نظارت مستمر بر فعاليت‌هاي دولتي و غيردولتي در بخش ارتباطات بين‌الملل نيز در زمره پيشنهادات کاربردي پژوهش قرار مي‌گيرد. وي ادامه داد: همچنين مي‌توان با ايجاد سيستم اطلاع‌رساني به موقع از ارتباطات شبكه و ايجاد مركز محاسبات (Billing Center) دقيق و مجهز به تجهيزات روز در تصميم‌گيري‌هاي مالي و اقتصادي و سامان‌دهي ترافيك بين‌الملل استفاده شود.
به گفته او بررسي عوامل مؤثر در ايجاد ميلياردها ريال کسري تراز از شرکت ارتباطات زيرساخت و بررسي عوامل مؤثر در ايجاد خسارت 351 ميليارد ريالي به شبکه ملي فيبرنوري در سال 1385 در زمره پيشنهادها براي پژوهش آتي اين تحقيق بوده است. او خاطرنشان كرد: سياسي و امنيتي و محرمانه تلقي شدن موضوع تحقيق از جمله محدوديت‌هايي بود كه باعث عدم ارايه آمار و اطلاعات ارتباطات بين‌الملل و صادره و وارده شد بويژه آمار مدت زمان مكالمه به مقصد كشورهاي مختلف و برعكس، به تفكيك استان‌ها توسط مديران ادارات مرتبط با ترافيك بين‌الملل شركت ارتباطات زيرساخت در اختيار محقق قرار نمي‌گرفت.
به گفته او اغلب مديران سطوح مختلف ادارات زيرساخت از ارايه آمار و اطلاعات علي‌رغم صدور مجوز توسط مديرعامل وقت و بالاترين مسوول نظارتي شرکت ارتباطات زيرساخت ممانعت و مقاومت مي‌كردند. او ادامه داد: برگشت عيني بسته (Package)هاي ارسالي پر هزينه بدون پاسخ‌گويي به پرسش‌نامه و ايجاد موانع بسيار مشكل‌آفرين و بعضاً تهديدآميز توسط تعدادي از مديران عالي در پست‌هاي كليدي براي پژوهشگر از محدوديت مهمي بود كه در طول پژوهش با آن مواجه شدم. همچنين يکي ديگر از مهمترين مشکلات تحقيق موصوف عدم حمايت و پشتيباني عملي و مالي از سوي مديريت‌هاي مختلف بوده است که علي‌رغم هزينه‌هاي کلان که تماماً به عهده پژوهشگر بوده است، تاکنون نيز از کاربردي شدن آن جلوگيري به عمل آمده است.
وي تصريح كرد: به‌خاطر نبود مديريت‌هاي مبتني بر تخصص و دانش در بخش تحقيقات مخابرات به منظور حمايت از پژوهش بويژه پايان‌نامه‌ها که داراي مدت زمان محدود براي انجام تحقيق است، علي‌رغم شعارهاي حمايت از پژوهش بويژه در زمينه ICT نه‌تنها هيچ‌گونه حمايت عملي از اين پژوهش به عمل نيامد، بلکه با ايجاد بروکراسي و موانع و مشکلات فراوان يکي از موانع مهم در راستاي اين پژوهش بوده است. اين پژوهشگر تصريح كرد: همچنين تعدادي از مديران سطوح ارشد و مياني علي‌رغم وجود فرم راهنما، توضيحات در مقابل هر سؤال و اصطلاحات فني ضميمه در پرسش‌نامه‌هاي توزيع شده و توضيحات شفاهي و تلفني و پس از توزيع پرسش‌نامه‌ها، با توجه به اين که داراي تحصيلات در رشته مخابرات و در پست‌هاي کليدي مرتبط با موضوع پژوهش بوده‌اند، توان پاسخ‌گويي به پرسش‌نامه را نداشتند. (تناسب نداشتن شغل با شاغل در وزارت ارتباطات و شركت‌هاي تابعه)
عبدالكريمي در ادامه از نتايج حاصله از اين پژوهش گفت: تراز مبادلات ارزي شركت مخابرات ايران بين 58 تا 61 ميليون دلار در سال‌هاي 1381 لغايت 1383 داراي كسري است كه با محاسبه زيان‌هاي ناشي از اين كسري تراز به نظر مي‌رسد سالانه تا مبلغ 100 ميليارد تومان به اقتصاد كشور خسارت وارد مي‌شود. با توجه به ضرر مذکور مي‌توان گفت شركت مخابرات ايران در طول زمان نه تنها به جلو حركت نكرده است، بلكه حول همان اهداف سازماني سنتي و غيرعلمي باقي مانده است. او تصريح كرد: با توجه به نتايج حاصل از فرضيه‌هاي پژوهش علت اصلي اين نارسايي و كاستي‌ها را مي‌توان در «حلقه مفقود مديريت» دانست از جمله عوامل هفت‌گانه مديريتي با هر يك از زيرعامل‌هاي تشكيل‌دهنده آن از جمله ساختار، قوانين و مقررات، کنترل و نظارت، سياست‌ها، تکنولوژي‌هاي در حال فعاليت، آموزش، تجهيز منابع انساني، آموزش و پرورش مديران، بهبود سازماني، تبليغات، بازاريابي، نرخ‌گذاري (تعرفه) و غيره موجب زيان‌هاي كلان به اقتصاد كشور و دور شدن از فضاي رقابتي و عدم توسعه ICT در كشور شده است.
او معتقد است كه براي رسيدن به تصميمات جامع بايد از تمامي افراد متخصص و شايسته در اين رشته‌ها كه داراي قدرت تجزيه و تحليل و ايجاد تغيير در ساختارهاي سنتي هستند استفاده كرد و با انتخاب و انتصاب مديران شايسته و متخصص از سپردن اداره امور به افراد غيرمتخصص شديداً اجتناب كرد و کار را به کاردان سپرد.
اين پژوهشگر خاطرنشان كرد: متاسفانه در حال حاضر اغلب پرسنل صاحب دانش و تجربه از چرخه تصميم‌گيري‌هاي فني و مهندسي و تخصصي به دلايل نامشخص در حاشيه قرار گرفته‌اند، همچنين در سازمان‌هايي نظير شركت مخابرات ايران بويژه شركت ارتباطات زيرساخت كه از نظر تكنولوژيكي، پويايي دارند، به متخصصاني كاملا آموزش‌ديده نياز است تا آخرين پيشرفت‌هاي تكنولوژي كه در آينده نزديك مطرح شوند را ارزيابي كنند. عبدالكريمي افزود: با ورود به قرن 21، نرخ تغييرات افزايش يافته، تكنولوژي‌هاي جديدي ظهور مي‌كنند و ساز و كار تجارت را دگرگون مي‌سازند؛ سيستم‌هاي مديريتي نيز بايد الگوهاي خود را تغيير دهند، اين تغييرات، الگوهاي كاملا جديدي را در كسب و كار مطرح مي‌كنند.
به گفته او شركت مخابرات ايران به عنوان يكي از مهمترين شركت‌هاي دولتي ايران در سال‌هاي آتي با چالش‌هاي بسيار مهمي مواجه خواهد شد. اين شركت و بويژه شركت ارتباطات زيرساخت براي رقابتي‌تر شدن و پذيرفتن قوانين بازار آزاد و عمل بر مبناي عرضه و تقاضا بايد اقداماتي را درباره رقابتي شدن انجام دهد. او ادامه داد: امروزه مديران شركت زيرساخت بايد بازار خود را بيش از هر زمان ديگر مورد مطالعه و بررسي قرار دهند تا فرصت‌ها و تهديدها و روندها را به موقع شناسايي كند و بتواند با استفاده درست از فرصت‌ها و موقعيت‌ها، خطرها و تهديدها را به حداقل برساند، براي يافتن مناسب‌ترين بازار و بخش‌هايي كه سازمان مي‌تواند در آن جا به صورت مفيدتر و موثرتر حضور يابد، از مديريت بازاريابي استفاده كنند تا بتواند پاسخ‌گوي نيازها و خواسته‌هاي مردم باشد.
عبدالکريمي خاطرنشان کرد: نکته بسيار مهم و اساسي اين است که با توجه به مشکلات عديده که براي تحقيق موصوف توسط مديران سطوح مختلف به وجود آمد، نشان‌دهنده اين امر است که در وزارت ارتباطات و شركت‌هاي تابعه بويژه زيرساخت مشکلات و موانع بسياري بر سر راه پژوهش قرار دارد که انجام تحقيق را با معضل و مشکلاتي خارج از تصور روبرو کرده است. او تصريح كرد: نبود سياستي مشخص و نبود برنامه‌هاي مدون، غني نبودن و ناباوري مديران و مسوولان به يافته‌هاي تحقيق، نبود قوانين براي پياده‌کردن تحقيق و کاربردي شدن آن، نبود ارتباط متقابل ميان پژوهشگر و مديران و عدم شرح وظايف مديران در راستاي استفاده از نتايج تحقيق، علي‌رغم تأکيد مقام معظم رهبري كه مسوولان کشور را به حمايت از پژوهش ترغيب مي‌فرمايند و تاكيد رييس جمهور كه اگر در پژوهش‌هاي کاربردي بويژه در پايان‌نامه‌هاي تحصيلات تکميلي مشکلي از مشکلات کشور را شناسايي و راه حل ارايه شود تا صد برابر هزينه تحقيق را مي‌پردازند، مشخص نيست چرا از ابتداي پژوهش تاکنون بر سر راه اين پژوهش که جنبه امنيتي و اقتصادي دارد، موانع جدي و اساسي به وجود آمده است!؟
او خاطرنشان كرد: مديران ارشد مربوطه در شرکت ارتباطات زيرساخت از کاربردي شدن آن و علي رغم اعلام نظر مديران ذي‌ربط و اعضاي كميته هماهنگي ارتباطات بين‌الملل كه اعلام نموده‌اند، انتخاب موضوع تحقيق، نتايج قابل قبولي را عرضه مي نمايد و همچنين اهداف كاربردي و ضرورت‌هاي خاص تحقيق قابليت عملياتي شدن داشته و نتايج آن مي تواند به عنوان اولين كار تحقيقاتي در زمينه مطالب ارايه شده در شركت ارتباطات زيرساخت مورد استفاده كاربردي در شاخه‌هاي مربوطه قرار مي گيرد، جلوگيري به عمل مي‌آورند.
عبدالکريمي يادآور شد که به زودي نسبت به تشريح پاتولوژي (آسيب‌شناسي) مديريتي در وزارت ارتباطات و شرکت مخابرات ايران و بويژه شركت ارتباطات زيرساخت و مشکلاتي که بر سر راه پژوهش موصوف با توجه به مدارک و مستندات وجود داشته است و کماکان نيز از کاربردي شدن آن جلوگيري به عمل آمده، اقدام خواهد كرد.
