نقش IP در ارتباطات امروز و فردا دنياي كامپيوتر و ارتباطات توسعه فناوری‌های مبتنی بر سیستم IP باعث شده تا طیف وسیعی از خدمات نظیر سرویس تلفنی VoIP، تلفن‌های اینترنتی و ... در اختیار بهره‌برداران قرار گیرد. به اعتقاد برخی کارشناسان، فناوری‌های IP از زمان اختراع تلفن‌ تاکنون که حدود 130 سال گذشته است، بزرگ‌ترین تحول در دنیای مخابرات و ارتباطات محسوب می‌شود. در این سرویس‌ها علاوه بر صوت می‌توان اطلاعات را انتقال داد و سرویس‌های ویژه و جدیدی را در اختیار مشترکان قرار داد. این سرویس‌های جدید تنها در صورتی مفید واقع خواهد شد که برای کنترل و اداره آنها سیاست‌گذاری‌های درست موجود باشد. مراكز تنظيم مقررات مخابراتي که به عنوان مهم‌ترین نهادهاي قانون‌گذار مخابراتی و ارتباطی در کشورها محسوب می‌شوند، برای ساماندهی وضعیت سرویس‌های مبتنی بر فناوری IP بزرگ‌ترین وظیفه را برعهده دارند و می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های صحیح خود فرصت‌های مناسبی را پیش‌روی هر یک از بهره‌برداران قرار دهند. اگر این سیاست‌گذاری‌ها به صورت صحیح انجام نشود، هیچ یک از سرویس‌های مبتنی بر فناوری IP نمی‌تواند در اختیار مشترکان قرار گیرد. شبکه‌های کنونی ارتباطی و مخابراتی مزایای فراوانی را برای بشر داشته‌اند و برای مدت‌های طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما بنا بر پیش‌بینی‌های جمع زیادی از کارشناسان مخابراتی در آینده نه ‌چندان دور تمامی شبکه‌های کنونی به شبکه‌های مبتنی بر IP تغییر شکل می‌دهند. به طور کلی گفته‌ می‌شود که افزایش کارایی، هزینه کم و ارایه خدمات بیشتر مهم‌ترین عواملی بوده که سرعت رشد و توسعه شبکه‌های مبتنی بر فناوری IP را بالاتر برده است. این شبکه‌ها طوری طراحی می‌شوند که به راحتی می‌توانند خود را با نیازهای مشتری تطابق دهند و به عنوان مبنعی در دسترس مورد استفاده عموم قرار گیرند. مزاياي شبكه‌هاي مبتني بر IP ارتباطات به کمک شبکه‌های IP علاوه بر مشتریان، مزایای فراوانی را برای عرضه‌کنندگان این خدمات به همراه خواهد داشت. امروز تمامی مراکز سنتی و مدرن عرضه‌کننده خدمات مخابراتی می‌کوشند شبکه‌های خود را با سیستم IP هماهنگ ساخته و «سرویس‌های افتراقی کیفیتی» (QoS) را براساس این شبکه‌ها راه‌اندازی کنند. در چنین شرایطی شبکه‌های هماهنگ با IP می‌توانند کارآیی بیشتری داشته باشند و در بیشتر مواقع هزینه پایین‌تری را به کاربر تحمیل کنند. سیاست‌ها و قانون‌گذاری‌های نادرست برای راه‌اندازی این شبکه در بیشتر مواقع مشکلات فراوانی را به وجود می‌آورد. این مشکلات که بیشتر از جانب مراکز تنظيم مقررات در کشورهای مختلف ایجاد می‌شود، در برخی مواقع راه‌اندازی نسل جدید شبکه‌های مخابراتی نظیر NGNها را غیرممکن می‌کند و امکان دسترسی مردم مناطق دورافتاده و روستایی به خدمات مخابراتی و اینترنتی را از بین می‌‌برد. قانون‌گذاری‌های مراكز تنظيم مقررات برای راه‌اندازی شبکه‌های مبتنی بر فناوری IP مهم‌ترین عاملی است که می‌تواند در کاهش قیمت خدمات ارایه شده به مشترکان شبکه‌های مخابراتی و اینترنتی و همچنین نحوه توزیع این خدمات تاثیرگذار باشد. طراحی مدلی مناسب برای راه‌اندازی این شبکه‌ها به مزایای عرضه‌کننده و دریافت‌کننده این خدمات بستگی دارد. پتانسیل داخلی نسل جدید شبکه‌های مخابراتی به تمام عرضه‌کنندگان کوچک این محصولات امکان می‌دهد تا با پایین آوردن قیمت محصولات و خدمات خود، تعداد مشترکان خود را تا چندان برابر افزایش دهند. ادامه فعالیت در این مسیر بدون داشتن مدل کامل و جامع از شبکه مخابراتی IP امکان‌پذیر نخواهد بود. نمونه‌اي از فراگيري خدمات مبتني بر IP در آينده براساس آخرین پیش‌بینی‌های انجام شده، در آینده شمار قابل توجهی از كاربران تماس از طریق فناوری VOIP را به راه‌‏های دیگر تماس گرفتن ترجیح خواهند داد. در یك نظرسنجی، بیشتر افراد بالای ۵۵ سال اظهار داشته‌اند که فناوری VOIP را به دیگر روش‌‏های ارتباطی ترجیح می‌دهند؛ اما افراد جوان بین ۱۶ تا ۲۴ همچنان پیام‌‏های متنی را بر تماس‌‏های صوتی مناسب می‌دانند. طبق این نظرسنجی، ۴۸ درصد افراد معتقدند كه ارتباط از طریق فناوری VOIP امكان تماس‌‏های ارازان را برای آنها فراهم خواهد كرد. اما چیزی كه از هر جا بهتر است تمایل بالای بزرگ‌‏سالان به این فناوری است. ۵۱ درصد افراد بالای ۵۵ سال معتقدند كه در آینده از اینترنت برای تماس با اطرافیان خود استفاده خواهند كرد؛ اما ۳۶ درصد افراد ۱۶ تا ۲۴ سال گفته‌‏اند كه VOIP را ترجیح می‌‏دهند. یكی از بزرگ‌ترین كاربردهای فناوری‌‏های ارتباط شبكه‌‏ای، كمك به حفظ ارتباطات راه دور بوده است. ۵۹ درصد از افراد شركت‌كننده در این نظر‌‏سنجی گفته‌‏اند از ایمیل، IM و VOIP برای حفظ ارتباط با آن دسته از دوستان خود كه به لحاظ جغرافیایی دور هستند استفاده می‌‏كنند. بعد از اینترنت، تلفن و پیام متنی پر طرفدارترین ابزار ارتباطی هستند که مراكز تنظيم مقررات وظیه دارد همه این سرویس‌ها را کنترل کند و با تعیین قوانین مشخص، امکان استفاده بهتر و آسان‌تر از آن را برای عموم کاربران فراهم آورد. مدل‌هاي كاربردي شبكه‌هاي مبتني بر IP کارشناسان هنوز موفق به طراحی مدل جامع از شبکه IP نشده‌اند که بتواند در شرایط مختلف مورد استفاده قرار گیرد. با این وجود استفاده از مدل‌های نظیر IPNP تاکنون موفقیت‌های فراوانی را برای مراکز مخابراتی به همراه داشته و در بیشتر شرایط موفق بوده است. اما با این وجود در برخی مواقع مدل‌هایی مثل RPNP می‌تواند کارایی را به حداکثر ممکن برساند. مدل BAK یکی از محدود‌ترین مدل‌های موجود برای شبکه‌های مخابراتی مبتنی بر IP محسوب می‌شود و تنها در شرایطی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد که بین ترافیک خطوط مخابراتی و هزینه‌ها تعادل کامل برقرار باشد و هیچ محرکی برای به‌هم زدن این تعادل داخل نشود. مدل مخابراتی BAK نمی‌تواند در بازارهای پویا و در حال رشد مورد استفاده قرار گیرد، زیرا در این مدل قیمت پایه برای راه‌اندازی و عرضه خدمات به صورت قراردادی صفر در نظر گرفته می‌شود. با توجه به اینکه نسل جدید شبکه‌های مخابراتی با ترافیک سنگین اطلاعاتی مواجه هستند و مجموعه‌ای از خدمات مختلف (نظیر سرویس‌های تلفنی، خطوط کابلی تلویزیونی، سرویس‌های پرداخت هزینه‌های استفاده از برنامه‌های تلویزیونی و ...) را در اختیار مخاطب می‌گذارند، نمی‌توانند بر اساس مدل‌های محدود و با توجه به قیمت‌های ثابت فعالیت کنند. خطر استفاده از این مدل‌ها در شبکه‌های NGN که جایگزین شبکه‌های سنتی مخابراتی شده‌اند بیشتر احساس می‌شود و جلوی ابتکار‌ها و نوآوری‌ها در نسل جدید شبکه‌های مخابراتی را می‌گیرد. اگر مراكز تنظيم مقررات، عرضه‌کننده‌هاي خدمات مخابراتی و شركت‌هاي بهره‌بردار را مجبور به استفاده از این خدمات کنند، علاوه بر کاهش تعداد مشترکان شبکه‌های موجود تعداد خدمات ارایه شده به مردم نیز کم خواهد شد. بهره‌برداران برای ارایه خدمات بهتر، به آزادی‌عمل بیشتری نیاز دارند تا در کنار مذاکرات خود با دیگر مراکز مخابراتی، بتوانند استفاده‌های بیشتری را از امکانات موجود ببرند. در چنین شرایطی مراكز تنظيم مقررات باید توجه بیشتری به آینده داشته باشند و با بررسی جوانب مختلف، بهترین مدل را برای بهره‌برداران برگزینند. قالب‌های کاری که امروزه توسط بیشتر مراكز تنظيم مقررات جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد بر اساس ارزیابی‌های عینی از توانایی‌های موجود در بازار تعیین می‌شود تا به این وسیله بتوان نقص‌های موجود در بازار را برطرف کرد و میزان کلی درآمد را افزایش داد. در این شرایط احتمال شکست در بازارهای مخابراتی کشورها نسبت به شبکه‌ها و مدل‌های سنتی به حداقل می‌رسد و سرویس‌های مبتنی بر شبکه‌ IP می‌تواند سطح بیشتری از مردم را تحت پوشش خود قرار دهد. مراكز تنظيم مقررات باید به جای استفاده از راهکارهای تجویزی و تئوری‌های موجود در کتاب‌ها که تنها برای شرایط خاصی طراحی شده، موارد زیر را مورد توجه قرار دهند: • تنها در شرایطی که مشکلات موجود در بازار قابل اثبات و قابل تشریح است مداخله کنند (همچنین اگر احتمال می‌رود که این مداخلات می‌تواند کاهش هزینه و افزایش درآمد مراكز تنظيم مقررات را به دنبال داشته باشد، اعمال این روش لازم به نظر می‌رسد.) • مداخلات تنها در شرایطی صورت گیرد که مراكز تنظيم مقررات مطمئن باشد این اتفاق می‌تواند نتایج مثبتی را به همراه داشته باشد و شکست‌های موجود در بازار را از بین ببرد. • به جای استفاده از یک استاندارد کلی برای تمام شرایط، هر یک از راهکارها را در موقعیت و وضعیت مناسب خود مورد استفاده قرار دهد. • برای حصول اطمینان از انتخاب راهکارهای مناسب در شرایط مختلف و استفاده درست از آنها، مركز تنظيم مقررات موظف است مشکلات موجود در بازار را به طور واضح و دقیق مشخص کند و نشان دهد که کارایی این بازار تا چه اندازه می‌تواند رشد داشته باشد. در چنین شرایطی مركز تنظيم مقررات باید مراکز ذیربط را به طول مناسب راهنمایی کند تا امکان ادامه فعالیت برای آنها فراهم شود. مراكز تنظيم مقررات و ملاحظات سیاسی باید توجه داشت که مداخلات مراكز تنظيم مقررات همواره خطرساز است. اگر سیاست‌گذاری‌های این مراکز برای تعیین و تغییر مدل‌های مخابراتی به صورت نادرست انجام شود، تمام سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته می‌تواند از بین برود، رقابت بین مراکز مختلف مخابراتی نابود شود و توسعه علمی آن کشور به تعویق بیافتد. تاکنون هیچ عامل تاثیرگذاری برای بروز مشکلات ناشی از انتقال شبکه‌های سنتی مخابراتی به شبکه‌های مبتنی بر فناوری IP یافت نشده است. این مسئله باعث شده تا نقش تنظيم مقررات برای سیاست‌گذاری و پذیرش مسؤولیت در مقابل این شبکه‌ها به طور واضح مشخص نشود. بر این اساس، هنوز مشخص نیست که در آینده مراکز قانون‌گذاری و تنظیم مقررات مخابراتی به چه صورت این شبکه‌ها را اداره خواهند کرد. شرایط فوق باعث شده تا مراكز قانون‌گذاري حتی بخش‌های بی‌اهمیت این شبکه‌ها را هم نتوانند کنار بگذارند. آنچه که امروزه برای همگان نمایان شده آن است که ارایه خدمات مختلف مخابراتی و استفاده از مدل‌های پویا برای عرضه این خدمات تنها در نسل جدید شبکه‌های مخابراتی اتفاق خواهد افتاد. در حال حاضر برخی از این مدل‌ها به طور دقیق نصب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مدل‌ها که بر اساس عرضه خدمات به صورت جزئی طراحی شده‌اند، باید خود را به مدل‌های کاربردی‌تر تغییر دهند. این سیاست‌گذاری‌های دقیق می‌تواند محدودیت‌های موجود در شبکه‌های مبتنی بر فناوری IP را تغییر داده و امکان عرضه گسترده‌تر این خدمات را فراهم کند. کارشناسان امروزه به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش کارایی و بهره‌وری در نسل جدید شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی به هماهنگی‌ها و سیاست‌گذاری‌های آتی شبکه‌های مبتنی بر فناوری‌های IP بستگی خواهد داشت. به طور کلی در آینده نزدیک NGNها می‌توانند طیف گسترده‌ای از خدمات (از سرویس‌های تلفنی گرفته تا خطوط کابلی تلویزیونی) را با قیمت‌های مختلف در اختیار مشترکان خود قرار دهند. فروش سرویس‌های مخابراتی به صورت عمده و کلی نیز می‌توانند با قیمت‌های مختلفی انجام شود و امکان استفاده از ابتکارها و نوآوری‌های نسل جدید کارشناسان را فراهم آورد. کلام آخر گوناگونی قیمت خدمات مخابراتی که به صورت عمده ارایه می‌شود به دو عامل اصلی بستگی دارد: کارآمدی قیمت خدمات عرضه‌شده به صورت جزئی و هزینه توزیع خدمات بین شبکه‌های موجود. این دو عامل به شرایط مختلف در بازارها بستگی دارد و می‌تواند با گذشت زمان تغییر کند. بر این اساس باید توجه داشت که یک شبکه IP واحد با مدل مشخص هرگز نمی‌تواند در شرایط مختلف مفید واقع شود. مدل IPNP معمولا در بیشتر مواقع مفید واقع می‌شود، اما نباید فراموش کرد که این مدل نیز نمی‌تواند به صورت واحد برای تمام بازارهای جهانی استفاده شود. دو مدل RPNP و BAK نیز در برخی شرایط مفید واقع می‌شوند و رگولاتوری برای راه‌اندازی یک شبکه مخابراتی با فناوری IP باید به تمامی این مدل‌ها توجه کند. مراكز تنظيم مقررات همواره موظفند که برای تعیین یک مدل واحد در شبکه‌های مخابراتی تمام راهکارهای موجود را مورد بررسی قرار دهند. تجویز یک مدل به بهره‌برداران می‌تواند خطرات فراوانی را به همراه داشته باشد و آینده شبکه IP را از بین ببرد. این مدل باید به گونه‌ای تعریف شود که علاوه بر عرضه‌کنندگان بزرگ خدمات مخابراتی، مراکز کوچک‌تر را نیز شامل شود و امکان دسترسی مردم به این سرویس‌ها را فراهم کند.