فيس‌بوك يك انتخاب يا اجبار؟ كيانوش مراديان شايد شش سال پيش هيچ كس گمان نمي‌كرد كه يك وب سايت ساده كه تنها براي به اشتراك گذاردن اطلاعات چند نفر دوست و محصل كالج ايجاد شده بود به جايي برسد كه بيش از پانصد ميليون كاربر داشته باشد. دقيقا در اينجاست كه نبوغ و عطش مارك زوكربرگ و همكاري و پشتكار دوستان وي به نام هاي ادواردو ، داستين و كريس به ياري او شتافته تا اين وب سايت را رقيبي جدي براي شركت هاي بزرگ و قديمي چون ياهو و گوگل گرداند. محبوبيت و تاثيرگذاري اين وب سايت اجتماعي عرصه را بر رقبا تنگ كرده و آنها را وادار به اتخاذ سياست‌هاي همكاري با فيس‌بوك و يا مبارزه و رقابت با آن نموده است. در اين نوشتار سعي كرده‌ام تفسيري كلي از پديده فيس‌بوك ارائه داده و آينده‌اي را براي آن پيشگويي كنم. اعتياد و اثر رواني بر مردم تاثير فيس‌بوك را بر زندگي ماشيني و كامپيوتري مردم به خصوص نسل جوان نمي توان انكار كرد. جوانان با فيس‌بوك مي‌خوابند و بيدار مي‌شوند. اين وب سايت اولين جايي است كه معمولا توسط اكثرجوانان مورد بازديد قرار مي‌گيرد. امكانات اين وب سايت نظير امكان گفت‌وگوي آنلاين با دوستان، به اشتراك گذاردن عكس و آلبوم، اعلان كنسرت‌ها و برنامه‌هاي اجتماعي و همچنين سرويس مكان‌نما و.. زندگي مردم را طوري تحت تاثير قرارداده است كه حتي برخي برآورده شدن نياز ارتباطات روزمره خود را بر روي آن جست‌وجو مي‌كنند. يكي ديگر از دلايل اعتياد به فيس‌بوك و يا به عبارت ديگر موفقيت فيس‌بوك در جلب مردم را مي‌توان گسترش زندگي ماشيني، افزايش فاصله و محدوديت‌هاي اجتماعي ناميد. با فيس‌بوك ديگر نگران دوري از دوستان نيستيد، با آنها در تماس هستيد و از رويدادهاي مختلف آگاه مي‌شويد. محدوديت بين جوانان كه توسط خانواده‌ها و اجتماع ايجاد مي‌شوند رنگ باخته و ديگر در فيس‌بوك معنا ندارند زيراكه كنترلي بر آن نيست. با نگاهي اجمالي به موارد بالا و كمي تامل مي‌توانيد به تغييرات تدريجي اما بسيار جدي در زندگيمان بيشتر پي ببريم. فيس‌بوك و تاثير بر رقبا تاثير فيس‌بوك تنها بر مردم عادي نبوده و گسترش آن رقيب‌ها را نيز به تكاپو انداخته است. قدرت گرفتن اين وب سايت و ارائه خدمات مختلف و گاه نا محدود رايگان نظير امكان ذخيره نامحدود فيلم، عكس و نوشتارهاي مختلف اثرات مخرب بسياري بر ساير وب‌سايت‌هايي كه به ارائه تك سرويس‌هاي درآمدزا مي‌پرداخته‌اند داشته است تا جايي كه وب سايت‌هايي معروف نظير flickr ، Photobucket ، youtube و همچنين Picasaweb بخش عمده‌اي از كاربران خود را از دست داده و در جذب كاربران جديد اينترنتي به دردسر جدي دچار شده است. فيس‌بوك تمام مرزها را درنورديده و اكنون با هدف قراردادن نقاط قوت شركت‌هاي بسيار بزرگ و قديمي گوگل، ياهو و بخشي از سرويس‌هاي شركت ميكروسافت هدف و آينده جاه‌طلبانه‌اي را براي خود ترسيم نموده است تا جايي كه در برخي موارد تحميل تغيير بر اين شركت‌ها باعث مانورهاي كاري عجيب آنها شده است. شايد بتوان بزرگ‌ترين مزيت و نقطه قوت فيس‌بوك را ارائه سرويس‌هاي مختلف مردم‌پسند مبتني بر روانشناسي جوامع و همچنين سيستم‌هاي يكپارچه آن نام برد در حاليكه رقبا همچنان به ارائه خدمات خود بصورت جدا ادامه مي‌دهند. بطور مثال شركت گوگل ده‌ها سرويس مشابه داشته اما هر يك بصورت مجزا عمل مي‌كنند در حاليكه كاربر اينترنتي با وقت محدود خود تمايل به دسترسي به سرويس‌هاي مختلف مورد نياز خود در كوتاه‌ترين زمان و كم دردسرترين روش در يكجا دارد. استراتژي رقبا گسترش و موفقيت‌هاي پي در پي شركت خدمات اجتماعي فيس‌بوك گويي بر رقيب‌هاي آنلاين و سنتي اثر شگرفي گذاشته و آنها را بر آن داشته تا در مقابل آن استراتژي هاي متفاوتي را برگزينند. برخي حقيقت وجودي فيس‌بوك را پذيرفته و سعي بر همكاري و به اشتراك گذاري اطلاعات خود بر مبناي سيستم Cloud Computing نموده‌اند و برخي ديگر براي عقب نيفتادن از قافله، به ارزيابي مجدد كاري خود پرداخته و گاه مسيرهاي نجات تجاري ديگري براي خود ترسيم نموده‌اند و در اين ميان متاسفانه شركت‌هاي كوچك‌تر تاب مقاومت را در اين ميان نداشته ، يا از بين رفته‌اند و يا به سمت نابودي و از دست دادن سهم ناچيز خود از اين بازار اينترنتي پيش مي‌روند. شركت Yahoo سياست مدارا و همكاري را پيش گرفته و در حال قراردادن دكمه‌هايي در صفحات و مسنجر جديد خود براي فيس‌بوك مي‌باشد اما در مقابل شركت گوگل خطر رقيب را كاملا جدي گرفته و با اين حال كه در تلاش براي ارائه سرويس‌هاي آنلاين ديگري مي‌باشد گريزي هم به سمت سيستم‌هاي مبتني بر اندرويد و دنياي ديجيتال زده است و بسيار موفق هم عمل نموده است. پيش‌بيني با توجه به تلاش‌هاي اخير شركت فيس‌بوك در افزودن امكانات مختلف آنلاين خود نظير امكان ايجاد گروه، دسته‌هاي كاربري و تعريف‌هاي مختلف در لايه حفاظت اطلاعات و خبرهاي مبني بر تاسيس دفترهاي مختلف كاري و جذب نيرو در ايالت‌هاي مختلف كشور آمريكا و همچنين تصميم آن شركت به تاسيس مركز داده جديد خود در كاروليناي شمالي، پيش‌بيني مي‌شود اين شركت خود را براي يك گسترش انفجاري ديگر در عرصه سيستم‌هاي آنلاين آماده مي‌كند. حال زمان آن است كه شركت فيس‌بوك با ارائه آدرس‌هاي اينترنتي جديد خود رقباي قديمي را كنار زده و حتي تعريف جديدي بر واژه ايميل ايجاد نمايد. دنياي صوت و تصوير آنلاين هم به زودي در تسخير درآمده و شركت‌هاي Hulu و Google بايد پيش از اينكه خيلي دير شود اقدامات پيشگيرانه خود را آغاز نمايند. پيش‌بيني ديگر من، امكان فعاليت‌هاي بانك‌ها بصورت جدي در اين بستر مجازي اجتماعي مي‌باشد طوري كه بانك‌ها بدون نگراني‌هاي امنيتي بر روي آن اقدام به ارائه سرويس نمايند. با ورود جدي بانك‌ها امكان خريد اينترنتي بر روي فيس‌بوك مهيا شده و شركت‌هاي بورسي نيز مي‌توانند در اين عرصه وارد شوند. تحول در سيستم گفت‌وگوي آنلاين(صدا و تصويربه جاي متن) و همچنين سيستم‌هاي تلفن اينترنتي يا VOIP از مواردي هستند كه بايد منتظر آنها در يكي دو سال آينده باشيم. سخن پاياني گسترش خدمات فيس‌بوك در صورت عدم وجود موانع قانوني(كه ممكن است توسط شركت‌هاي رقيب بوجود آيند) شركت‌ها و افراد را از حالت انتخاب خارج كرده و نوعي اجبار را بر آنها تحميل خواهد كرد طوري كه يك شخص در صورتيكه بخواهد در جامعه زندگي كند ملزم باشد تا حساب كاربري در فيس‌بوك داشته باشد زيرا كه بدون آن از اخبار، دوستان، خانواده و .. به دور مانده و حتي به راحتي قادر نخواهد بود به حساب‌هاي بانكي و خريدهاي روزمره خود بپردازد. شايد زماني دلمان براي حضور فيزيكي در مدرسه و دانشگاه تنگ شود و يا حسرت در آغوش گرفتن عزيزانمان را بكشيم زيرا كه فيس‌بوك مي‌تازد!