نقش بدافزارها در جنگ نرم
حميدرضا سعدي- دنياي کامپيوتر و ارتباطات
جنگ نرم شامل هر گونه اقدام رواني و تبليغات رسانهای است که «جامعه هدف» يا گروه هدف را نشانه میگيرد و بدون درگيري نظامی و گشوده شدن آتش، رقيب را به انفعال يا شکست وا میدارد. خداوند در آيه 217 سوره مباركه بقره میفرمايد: «و لايزالون يُقاتلونكم حتی يُرَّدوكُم عَنْ دينِكُم إن استطاعُوا». یعنی دشمنان شما همواره با شما در جنگ هستند.
واژه لايزالون، دلالت بر استمرار دارد و گويای اين است كه دشمنان هميشه با شما در جنگند منتهی بسته به شرايط مكانی و زمانی، نوع اين جنگ ممكن است متفاوت باشد. گاهی جنگ، جنگ نظامی است؛ گاهی اقتصادی و گاهی نیز فرهنگی. اصولاً جنگهايی كه از نوع نظامی است و از وسايل و ادوات نظامی در آن استفاده میشود، به عنوان جنگ سخت يا Hard War مشهور است؛ ولی اگر در جنگ از وسايل و ادوات و كالاهای فكری و فرهنگی استفاده شود، اصطلاحاً به آن Soft War يا جنگ نرم میگویند.
بنابراين شاخصه جنگ نرم، استفاده از ابزارهای فكری و فرهنگی است. كشورهای استكباری به این نتيجه رسيدهاند كه همان گونه كه استعمار به شيوههای قديم، ديگر جوابگوی نيازها و اقتضائات امروزه نيست و بايد در قالب استعمار نو وارد برخی از كشورها شد، از طريق جنگ سخت نيز چندان نمیتوان موفقيتهای مورد نظر را كسب كرد.
بنابراين سعی میكنند با تمركز بر مسائل فكری، ايدئولوژيك و فرهنگی و در واقع با گشودن جبهه جنگ نرم، به اهداف خود برسند. طبيعتاً راه مقابله با جنگ نرم اين است كه درك كنيم كه این هم يك نوع جنگ است. گمان نكنيم جنگ، فقط جنگ نظامی و سخت است. طرف مقابل ما در اين جنگ نيز به دنبال اهداف و منافع خاص خود است و چيز ديگری مدّ نظرش نيست. آيه 194 سوره بقره میفرمايد: «فمَن اعْتَدی عَليكم فاعْتَدوا عليه بِمثل ما اعتَدی عَليْكم»؛ يعنی وقتی دشمنان با شما وارد جنگ شدند، شما هم با آنها مقابله به مثل كنيد.
اگر جنگ، جنگ نظامی است بايد از طريق نظامی وارد شد؛ «و أعِدّوا لهم ما اسْتَطعتم مِن قُوّة». اگر جنگ، جنگ اقتصادی است، به همان شيوه و اگر جنگ، جنگ فرهنگی و فكری است، بايد مقابل به مثل ما هم به همان صورت شكل بگيرد. امروزه با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) مانند سختافزار/نرمافزارها، سايتها، وبلاگها و ...، اين تأثيرگذاری از سوی آنها راحتتر اعمال میشود و در واقع میتوان گفت در حوزه فاوا مقابله با دشمن، مانند بازی فوتبال در زمین حریف است؛ چرا که از تماشاچیان گرفته تا آب معدنی در رختکن توسط حریف قابل تغییر است و چنانچه قواعد بازی در حوزه فاوا را بلد نباشیم، قطعاً کل بازی را واگذار خواهیم کرد.
در حال حاضر بهترین رایانامه (پست الکترونیکی) به همراه سایر خدمات جنبی به صورت رایگان و بدون چشمداشت توسط غربیها در اختیار کلیه کاربران جهان قرار گرفته است. انواع نرمافزارهای خارجی به صورت قفل شکسته در سرتاسر جهان توسط کاربران در حال بهرهبرداری است و همگی در خواب خرگوشی هستند و نگران از وقتی نیز نیستند که این خدمات قطع گردد و یا توسط آنان نفوذی به سیستمها صورت پذیرد.
خیلی سادهلوحی خواهد بود اگر فرض کنیم از لحاظ فنی نمیتوانند ما را پیدا کرده و مسدودمان کنند و یا اطلاعات شخصیمان را به غارت برند و یا منهدم کنند. البته نیازی ندارند این گونه با ما برخورد کنند؛ زیرا منافعی که در حال حاضر دارند آنقدر برایشان سرشار است که وضعیت موجود را وضعیت مطلوب میدانند و سعی میکنند قواعد بازی را نیز عوض نکنند. قطعاً اگر ما به جای آنان بودیم تاکنون صدباره تمامی خدماتمان را برایشان مسدود کرده بودیم ولی قواعد جنگ نرم است که نمیگذارد آنان این گونه عمل کنند.
یکی از خواص جنگ نرم در حوزه فاوا این است که چنانچه از خدمات دشمن استفاده نماییم، در وقتی که دشمن تعیین میکند، این خدمات و ابزارها به جای از کار افتادن در اختیار آنان قرار میگیرد که در آن صورت ضربهپذیری ما دو چندان خواهد گردید.
حال چگونه دشمنان از بدافزارها در جنگ نرم استفاده خواهند کرد؟
در 24 اكتبر 2001 كنگره آمريكا قانون USA Patriot act را به تصويب رساند كه بعداً به USA ACT تغيير نام داد و طبق اين قانون اف.بي.آي حق نصب هر گونه سيستم جاسوسي را براي كنترل ارتباطات اينترنتي به دست آورد. برنامه ديگري كه از سوي F.B.I براي كنترل ارتباطات اينترنتي استفاده شد،Magic Lantern نام داشت. برنامه فانوس جادويي به این صورت عمل میكرد كه ويروسي را از طريق Email براي كاربر میفرستاد كه هنگام باز شدن نامه فعال میشد و میتوانست كليه فعاليتهاي اينترنتي كاربر را ضبط و گزارش كند.
عدم شناسایی این بدافزار توسط ضد ویروسهای غربی و انتشار خبر آن توسط یک ضد ویروس روسی باعث شد تا کاربران اینترنت یقین کنند که حریم شخصی آنان توسط دولت آمریکا شکسته شده است؛ چرا که روزنامه نيويورك تايمز گزارش داد دفتر اثرگذاریهاي استراتژيك وزارت دفاع (OSI) بارها از اين روش براي كنترل فعاليتهاي روزنامهنگاران خارجي استفاده كرده است. اين مسئله باعث بروز واكنشهاي بسياري شد تا جايي كه اري فليشر سخنگوي كاخ سفيد بلافاصله اعلام كرد كه رئيس جمهور و كاخ سفيد از اين امر اطلاعي نداشتهاند و رئيس جمهور دستور تعطيلي اين دفتر را صادر كرده است.
یکی دیگر از سیستمهای جاسوسی اطلاعات، اشلون (Echelon) نام دارد که اولين بار موضوع آن اواخر سالهاي 1990 پخش شد. يكي از نشريات آمريكايي مطلبي درج كرده بود كه ایالات متحده در چارچوب همكاري با بريتانيا، كانادا، استراليا و زلاندنو به ایجاد شبكه جهاني استراق سمع و تحليل اطلاعات و دادههاي همه وسايل الكترونيكي اعم از انواع تلفن، نمابر، اينترنت و رایانامه، پرداخته است. سيستمهاي ارتباطات كابلي كه بر روي بستر دريای بين قارهها ساخته شدهاند، مورد توجه این سيستم قرار گرفت.
بعد از انتشار اين اطلاعات، كاخ سفيد و شركاي آن در زمينه جاسوسي الكترونيكي جهاني رسماً به وجود سيستم «اشلون» اعتراف كردند. در حال حاضر فعال بودن یک ضد ویروس در رایانهها با توجه به نیازمندی onlineآن برای بهروزرسانی، مساوی است با قرار دادن یک عامل Agent در رایانه خود برای اداره امنیت اطلاعات کشور بیگانه که میتوانند به راحتی با جمع کردن کلمات کلیدی که توسط کاربر جستوجو میگردد، (مشخصاً سایت گوگل) کاربر مورد نظر را شناسایی کرده و بعد از شناسایی نسبت به تخلیه اطلاعات کاربر و یا رصد اطلاعاتی او، وارد عمل شده و با مدارک مستندی که جمعآوری میکنند، میتوانند در صورت وقوع جرم او را دستگیر کرده و راهی زندان کنند؛ ولی در حوزه جنگ نرم نیز میتوانند رفتارهای جامعه یک کشور را تحت نظر گرفته و نسبت به تنظیم خوراک تبلیغاتی خود، میزان اثربخشی آن را ارزیابی کرده و موفقیت طرحهای خود را قطعی نمایند. شروع جنگ بدافزارها موقعی آغاز میشود که منافع جنگ بدافزارها بیشتر از منافع آن در هنگام صلح باشد و الآن در صلح هستیم یعنی منافع آن برای دشمنان ما بیشتر از زمان جنگ است.
*رييس هيئت مديره و مدير نرمافزار شرکت مهندسي مهران رايانه