بینالمللی شدن استفاده از سایتهای شبکه اجتماعی نقشه جهانی شبکههای اجتماعی
محمدمهدي مولايي- دنياي کامپيوتر و ارتباطات
شبکه اجتماعی حالا در دنیای مجازی آنقدر اهمیت پیدا کردهاند تا مبنای ترسیم نقشه جدیدی از جهان شوند. بر همین اساس سایت وینکوس (Vincos) با استفاده از منابع آماری اینترنتی از جمله الکسا و گوگل ترندز، نقشهای از جهان ترسیم کرده که در آن محبوبترین شبکه اجتماعی هر کشور مشخص شده است. نقشهای که پیوستگیها و تفاوتهای نقاط مختلف جغرافیایی آن پیامهای جالب توجهی دارد. دقت در این نقشه نشان میدهد که علیرغم برخی دیدگاههایی که معتقدند گسترش فضای مجازی در راستای نوع خاصی از نگاه به جهانیشدن با یکپارچه شدن سلایق مصرف از جمله مصرف اینترنتی همراه است، هنوز برخی عوامل محلی و جغرافیایی نقشی تعیینکننده در استفادههای کاربران کشورهای مختلف از اینترنت دارند. نقشه بر اساس آمارهای مربوط به روزهای پایانی سال ۲۰۰۹ ترسیم شده است.
سلطه جهانی فیسبوک در چند قاره
فیسبوک که شش سال پیش توسط چند جوان آمریکایی در محیطی دانشگاهی راه اندازی شد، امروز به یکی از غولهای عرصه فناوری اطلاعات تبدیل شده است. کشورهایی که در آنها سایت فیسبوک در رده اول قرار دارد در این نقشه با رنگ سبز مشخص شدهاند. سراسر آمریکای شمالی، بیش از نیمی از آمریکای جنوبی، بخش عمدهای از اروپا، سراسر آفریقا و استرالیا و بخش قابل توجهی از آسیای جنوبی و غربی در نقشه به رنگ سبز درآمدهاند که نشاندهنده سلطه فیسبوک بر بازار شبکههای اجتماعی در دنیاست.
فیسبوک که تا چندی پیش به دنبال مایاسپیس و در رده دوم شبکههای اجتماعی آمریکا قرار داشت، پس از پشت سر گذاشتن رقیبش در آمارهای جهانی، بازار ایالات متحده را هم از مایاسپیس ربود. فیسبوک در آمارهای جهانی الکسا، پس از گوگل دومین سایت دنیا است. از مجموعه ۱۲۷ کشور بررسی شده، فیسبوک در ۱۰۰ کشور، رتبه نخست را دارد.
حوزه خارج از سلطه فیسبوک
از بین شبکههای اجتماعی آمریکایی علاوه بر فیسبوک، اورکات و های.فایو نیز در دنیا طرفداران قابل توجهی دارند. اورکات که زمانی در ایران سایت محبوبی محسوب میشد، هنوز در برزیل سایت اول شبکههای اجتماعی است و در هند نیز طرفداران قابل توجهی دارد. های.فایو نیز در برخی کشورهای آفریقایی و حوزه دریای کارائیب از جمله کامرون، کاستاریکا، مکزیک، هندوراس و گواتمالا سایت اول است. در کشورهای ژاپن، لهستان، کره جنوبی، فیلیپین، جمهوری چک، تایوان، ویتنام، لیتوانی و هلند نیز شبکههای اجتماعی غیر آمریکایی در رده نخست قرار دارند.
شرقیها به دنبال محلیگرایی
اما اگر کشورهای غربی و برخی کشورهای در حال توسعه، تحت نفوذ کامل فیسبوک قرار دارند، در کشورهای مدعی و قدرتمند شرقی اوضاع به گونه دیگری است. در این کشورها سیاستهای دولتی حوزه فضای مجازی، به گونهای طراحی شده که بر بومیگرایی محیطهای آنلاین تأکید دارد. در کشور چین شبکه اجتماعی کیوکیو (QQ) با سیصد میلیون کاربر، دومین سایت کشور چین و نهمین سایت دنیا محسوب میشود. در چین دومین و سومین شبکه اجتماعی پرطرفدار نیز مالکیتی چینی دارند و شبکههای اجتماعی خارجی راهی به جدول سایتهای محبوب این کشور نیافتهاند.
در روسیه و کشورهای تحت نفوذ فرهنگی آن از جمله قزاقستان و بلاروس نیز شبکه اجتماعی روسی وی.کنتاکه (V Kontakte) حرف اول را میزند. در حوزه کشورهای اقمار شوروی سابق همچنین شبکه اجتماعی اودنوکلاسینیکی (Odnoklassniki) از محبوبیت بالایی برخورد است و در روسیه، دوم و در گرجستان و قرقیزستان، اول است. در کشورهای عربی نیز شبکه اجتماعی مکتوب (Maktoob) محبوبیت قابل توجهی دارد و در چند کشور در رده نخست قرار گرفته است.
وضعیت مبهم ایران
در نقشه تحلیلگر سایت وینکوس در گزاش خود نوشته که ایران را به دلیل محدودیتهای اینترنتی در این کشور از نقشه حذف کرده و وضعیت استفاده از شبکههای اجتماعی در آن را بررسی نکرده است. بررسی قبلی این سایت که در اواسط سال ۲۰۰۹ انجام شد، نشان میداد ایران نیز در ناحیه سبز رنگ واقع شده و در محدوده فیسبوک قرار دارد. اما برخی سایتهای شبکه اجتماعی پرطرفدار دنیا از جمله فیسبوک و توئیتر مدتی است در ایران فیلتر شدهاند و از اینرو ممکن است استفاده از ابزارهای آماری اینترنتی با خطا همراه باشد.
با این وجود، آمار سایت الکسا نشان میدهد پرطرفدارترین شبکه اجتماعی در حال حاضر، سایت ایرانی «کلوب» است که در بین ۲۰ سایت اول کشور قرار دارد. بعد از کلوب، از میان شبکههای اجتماعی تنها سایت فیسبوک در جمع ۱۰۰ سایت اول ایران قرار گرفته است.