با سیاست‌های فراسازمانی، کلیه اطلاعات موردنیاز مردم تامین می‌شود
با سیاست‌های فراسازمانی، کلیه اطلاعات موردنیاز مردم تامین میشودایتنا- به گزارش واحد ارتباطات شورای عالی اطلاع‌رسانی، در پی دعوت شبکه خبر از دکتر حمید شهریاری، برای حضور در برنامه 45 دقیقه که هر روز ساعت 8 پخش می‌شود، گفت‌وگوی انجام شده وی را با این شبکه با محوریت «تولید محتوای الکترونیکی» می‌خوانيد.
لطفا محتوای الکترونیکی را تعریف کنید؟
محتوا امری است که در فناوری اطلاعات به عنوان پیام محسوب می‌شود. در همه زمینه‌ها یک سری داده خام داریم که با علامت‌گذاری، این داده‌ها به اطلاعات تبدیل می‌شوند. محتوا در دو شکل قرار دارد. یکی به حالت غیرمنظم یا همان داده و شکل دیگر آن به صورت منظم است که به آن اطلاعات می‌گویند. محتوا آن چیزی است که در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در قالب الکترونیکی عرضه شده و مورداستفاده کاربران قرار می‌گیرد.
این حرکت از چه زمانی در داخل کشور آغاز شده است؟
تبدیل داده‌ها به محتوای الکترونیکی از سال 68 با تبدیل کتاب‌های چاپی به کتاب‌های دیجیتالی آغاز شد. اولین بار مرکزی در شهر قم با تبدیل منابع دینی به کتاب‌های الکترونیکی این کار را انجام داد.
این رشته در کشور ما جوان است. آیا عموم مردم با این علم آشنا هستند؟
البته آشنایی به رایانه را باید در دو سطح تعریف کرد. یک سطح تخصصی که مهندسین نرم‌افزاری در آن قرار می‌گیرند و سطح دیگر آن کاربری است که توانایی فرد در استفاده از اطلاعات موجود را می‌گویند. کاملا مشخص است که برای استفاده از محتوای الکترونیکی نیازی به دانش مهندسی نرم‌افزاری نیست. کاربران باید چگونگی استفاده از نرم‌افزار را که به صورت فنی تولید شده را یاد بگیرند و لازم نیست که همه مهندسی نرم‌افزاری داشته باشند. درحال حاضر شرکت‌های مختلفی آموزش کاربری، که به دروه‌های ICDL معروف است را برگزار میکنند. اخیرا نیز مدیران کارمندان خود را ملزم کرده‌اند که این دانش را بیاموزند.
برای رسیدن به نقطه مطلوب چه کارهایی را باید انجام بدهیم ؟ آیا برای کاهش فاصله دیجیتالی برنامه‌ای در دست دارید؟
برخی کشورها در سطح بالایی از جامعه اطلاعاتی قرار دارند و تولید اطلاعات را به صورت انبوه انجام می‌دهند. به عبارت دیگر محتوای اطلاعاتی که در گردش کاغذی بوده را به گردش الکترونیکی تبدیل کرده‌اند. در مقابل آنها، کشورهایی هستند که هنوز به سطح اطلاعات انبوه نرسیده‌اند. فاصله‌ای بین این دو را سطح شکاف دیجیتالی گویند. برای اینکه بتوانیم روی شکاف دیجیتالی پلی بزنیم به تربیت متخصصین، آموزش نهادهای دولتی و مدنی و بخش مردمی نیاز داریم و باید سرمایه‌گذاری کافی در این زمینه انجام گیرد.
آیا حرکت‌هایی هم برای رفع این نیازها انجام شده است؟
این کار تازه شروع شده است. بعد از 7 سال سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیرساخت و فناوری اطلاعات، الان نوبت اطلاعات آن فناوری است و باید به آن توجه کرد. شورای عالی اطلاع‌رسانی نزدیک یک سال‌و‌نیم است که محتوا و پیام‌هایی که باید از طریق این فناوری ارسال شود مورد توجه قرار داده است.
آیا هم‌اکنون برای رسیدن به نقطه مطلوب سرعت مناسبی داریم؟
این مساله حالت نسبی دارد. شرایط سازمان‌ها با یکدیگر متفاوت است. برخی سازمان‌ها هیچگونه تحرکی نسبت به خودشان نشان ندادند و برخی دیگر از سازمان‌ها پیشرفت‌های بسیاری در این مسیر کرده‌اند. اما هنوز به سطحی نرسیده‌ایم که سازمان‌های دولتی هماهنگ با هم در این مسیر گام بردارند. چون هنوز همه مدیران به ضرورت پرداخت به محتوا پی نبرده‌اند. بعضی وقت‌ها مدیر مجموعه‌ای متوجه اهمیت موضوع می‌شود اما بدنه آن سازمان قبول نمی‌کند. لذا حرکت‌های صورت گرفته در برخی مناطق قابل قبول بوده ولی چون این حرکت‌ها منسجم نیست و یکنواخت صورت نگرفته با سطح مطلوب فاصله نسبتا زیادی دارد.
برای عبور از یک مرحله و رسیدن به مرحله جدیدتر با چه چالش‌هایی مواجه هستیم؟
چالش‌های اساسی ما آموزش نیروی انسانی است که در بدنه بخش خصوصی و دولتی مشغول کار هستند و با این حوزه آَشنایی کافی نداشته و توانایی تولید محتوای الکترونیکی را ندارند. مشکل دیگر ما سرمایه‌گذاری و مدیران سازمان دولتی است. گاهی اوقات مدیران ما در استفاده از اطلاعات الکترونیکی توجیه نیستند. اخیرا در تماس با ستاد تبصره 13 توانستیم برنامه‌ای را به عنوان پورتال اجتماعی تدوین کنیم که در این برنامه نهادهای دولتی موظف می‌شوند اطلاعات موردنیاز را عرضه کنند و دیگر نیازی نیست که مردم برای دریافت اطلاعات موردنیازشان سفرهای درون شهری انجام دهند. اگر این طرح به اجرا درآید بسیاری از سفرهای درون شهری کاهش پیدا می‌کند.
چقدر زمان نیاز است تا به شرایط مطلوب برسیم؟
فکر می‌کنم اگر حرکت منسجم، پایدار و سیاست‌های فراسازمانی به درستی گرفته شود، طی 3 سال بتوانیم اطلاعات موردنیاز را در اختیار مردم قرار دهیم. این مدت زمان به این معنا نیست که سازمان‌ها 3 سال وقت نیاز دارند. اگر سرمایه‌گذاری مناسبی در طول 3 سال صورت بگیرد، اهداف مدنظر ما تحقق پیدا خواهد کرد.
برای تبدیل زیرساخت‌های فرهنگی به الکترونیکی به چه عواملی نیاز دارید؟
طرحی از سال 85 در دستور کار شورای اطلاع‌رسانی قرار گرفت که عنوان آن «تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران» که به «طرح تسما» مشهور شده است. بعد از ارتقاهایی که در تلفن همراه و اینترنت انجام دادیم باید با تولید محتوا باعث تحرک فرهنگی شویم. این محتوای تولیدی الزاما باید ایرانی و بومی باشد. ممکن است که یک کشور خارجی برنامه‌هایی را تولید کند اما محتوای این برنامه‌ها برای جامعه ما مناسب نباشد. مابه محتواهای بومی نیاز داریم. مثلا اگر اطلاعات فروشگاه‌های لندن را داشته باشیم به درد مردم ایران نمی‌خورد. آن اطلاعاتی موردنیاز است که مربوط به شهر تهران یا ایران باشد. نکته‌ای که باعث شد تا طرح تسما را به طور جدی مورد مطالعه قراردهیم این بود که متوجه شدیم برای اولین بار در دو دهه اخیر، برخی از محتواهای داخلی در سطح بین‌المللی تقاضا دارد و پرسش‌های درون سازمانی نسبت به آن وجود دارد که از جمله می‌توان به انقلاب اسلامی ایران اشاره کرد.
سوالاتی در ذهن مردم دنیا در مورد این انقلاب بوجود آمده است که باید ما با تولید محتوا به ابهامات مردم دنیا در موضوعات مختلف پاسخ می‌دادیم. به همین خاطر تصمیم گرفتیم که درحوزه های 14 گانه‌ای شروع به تولید محتوا کنیم. شورای عالی اطلاع‌رسانی نقش سیاست‌گذار را برای تولیدکنندگان محتوا خواهد داشت که عمده محتواها با خط و زبان فارسی تولید می‌شود. چرا که فارسی زبان‌های بسیاری در سراسر دنیا وجود دارند که می‌خواهند از تحولات فرهنگی کشور طی چند سال اخیر با خبر شوند. رسانه‌های غربی در طول 100 سال اخیر هر آن چه که در مورد اصول کلی اعتقاداتشان بود را بیان کردند. اما ما تا کنون ابزار رسانه‌ای برای بیان اعتقاداتمان در دنیا نداشتیم که با اختراع اینترنت این ابزار در اختیار ما قرار گرفت.
اطلاعات ما در 14 حوزه تعریف شده است که می‌توان به دین و معنویت، علوم و تحقیقات در مورد خط و زبان فارسی، اخلاق و تربیت ، نظام حقوقی، میراث فرهنگی و گردشگری، هنر اسلامی، نظام عدالت‌محور، خدمات عمومی، بهداشت و سلامت، رسانه و خبررسانی نیز اشاره کرد. اینها حوزه‌هایی هستند که سازمان‌های دولتی باید تلاش کنند که به تولید محتوا بپردازند.
طرح تسما مخفف چیست؟
تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران.
وقتی صحبت از فرهنگ می‌کنیم در واقع طیف وسیعی از دین، مذهب، اعتقادات، زبان، ادبیات یا معاشرت و بسیاری از مقولات دیگر را شامل می‌شود. بالطبع برای تغییر این فضا زمان زیادی نیاز داریم و با مشکلات اساسی مواجه هستیم. چه مکانیزیمی را برای این تغییر در نظر گرفته‌اید؟
مهم‌ترین بخش کار ما این است که بخش خصوصی را برای فعالیت در این حوزه ترغیب کنیم. بخش خصوصی می‌تواند محتواهایی که موردنیاز مردم است را بر روی اینترنت قرار دهد و کاربران در قبال استفاده از این اطلاعات هزینه می‌پردازند.
در دنیایی که رقابت حرف اول را می‌زند عدم توجه به محتوای الکترونیکی چه تبعاتی ممکن است برای کشور داشته باشد؟
عدم توجه به تولید محتوا می‌تواند ما را دچار یک تاخیر فرهنگی جدی کند. به طوری که آیندگان، ما را در این زمینه مورد مواخذه قرار می‌دهند. اگر به این حوزه توجه نشود ما صحنه جدیدی را در این حوزه از دست خواهیم داد. همانطور که مطلع هستید امروز دنیا از صنعت عبور کرده و به اطلاعات رسیده است. مدیری موفق است که تصمیماتش بر اساس اطلاعات باشد. سرمایه‌ای پاسخگوی سرمایه‌گذاری خواهد بود که مبتنی بر اطلاعات تصمیم‌گیری شود. اگر ما این سرنخ را از دست بدهیم مسلما تصمیمات ما بر اساس گزینه‌هایی خواهد بود که کافی نیست. عدم اطلاعات، انتخاب شما را محدود می‌کند.
وقتی که مدیران ارشد نظام و همینطور مدیران میانی اطلاعات کافی داشته باشند می‌توانند برای مردم بهترین تصمیم را بگیرند. اما در غیر این صورت مدیران از راه‌هایی که می‌دانند برای تصمیم‌گیری استفاده میکنند. این مسله باعث می‌شود تا تصمیمات ما سازنده نباشد و در مدت زمان کوتاهی معلوم می‌شود که سرمایه و وقت را به هدر دادیم و مشخص می‌شود که راه‌هایی وجود داشته که می‌توانستیم از این سرمایه‌ها استفاده کنیم.
آیا برای رسیدن به نقطه مطلوب از تجارب کشورهای پیشرفته هم استفاده کرده اید؟ آیا الگوهای غربی برای کشورما کارایی دارد؟
در رابطه با این مسله دو دیدگاه وجود دارد. برخی از کارشناسان معتقدند که میتوانیم از الگوی‌های کشورهای پیشرفته استفاده کنیم و هر گونه انحراف از مسیر تعیین شده را انحراف از هدف می‌دانند. چرا که کشورهای پیشرفته تجربه‌های نسبتا قابل قبولی را دراین زمینه کسب کرده‌اند و به یک الگوی مناسب رسیده‌اند. در مقابل این دیدگاه، دیدگاه دیگری وجود دارد که اعتقاد دارند که ما باید در تمام زمینه‌های اطلاع‌رسانی، از الگوهای داخلی استفاده کنیم و انحصارا به اموری که مربوط به کاربران داخلی است را بپردازیم و به تمام مسائل دید ملی داشته باشیم.
معتقدم که باید دیدگاه معتدلی دراین موضوع اتخاذ کنیم. ما توانایی تولیدکننده شدن را داریم. میتوانیم از الگوهای کشورهای پیشرفته استفاده کنیم و اطلاعات بومی خودمان را به آن اضافه کنیم. در تولید محتوا باید به صورت جدی به محتوای دینی اهتمام بورزیم و در مورد تولید اطلاعات بومی سرمایه‌گذاری کنیم چراکه دارای یک فرهنگ هستیم که این فرهنگ برای مخاطب جذاب است.
آیا سرمایه‌گذاری دراین حوزه برای بخش خصوصی سودده خواهد بود؟
بازدهی سرمایه‌گذاری در این حوزه به مقدار سرمایه بستگی دارد. اینکه چه نفعی از بازار به بخش خصوصی می‌رسد باید مورد کارشناسی اقتصادی قرار بگیرد. شاید اقتصادی نباشد که تمام کاغذهایمان را تبدیل به نشریات بکنیم و دراین کاغذها تمام ظرافت‌ها را مدنظر قرار بدهیم. ما باید بین دقت و هزینه اطلاعات به یک تعادل برسیم. بعد از آن، در گام اول اطلاعاتمان راعرضه کنیم. ممکن است که در سطح اول به جای اینکه تمام کتاب‌هایمان را دیجیتالی کنیم لازم باشد که راجع به سرفصل کتاب‌هایمان این کار را بکنیم و در گام بعدی به تولید محتوا بپردازیم. اینکه چه اطلاعاتی و به چه حجمی تبدیل به الکترونیکی بشود، نیاز به یک برنامه ملی داریم تا سرمایه‌های ما به هدر نرود. دقت‌ها و ظرافت‌ها جامعه ما در حدی که موردنیاز است باید مورد بازیابی الکترونیکی قرار بگیرد.
آِیا این مقوله دارای سود اقتصادی است؟
در دنیا ثابت شده که این مقوله دارای سود اقتصادی بسیار بالایی است. البته باید نیازهای ملی را شناسایی کنیم. اگر بخش خصوصی و دولت در مناطقی سرمایه‌گذاری کنند که نیاز ملی نیست طبیعتا بازگشت اقتصادی نخواهد داشت. اما اگر ما مناطق موردنیاز را شناسایی کنیم و برطبق نیازهای شناسایی شده سرمایه گذاری کنیم، قطعا بازگشت سرمایه خواهیم داشت. اما اگر تنها تب الکترونیکی شدن ما را بگیرد و بدون مطالعه نیازها را بیابیم و همه چیز را الکترونیکی کنیم، متوجه خواهیم شد که تنها 5 درصد مردم از این اطلاعات الکترونیکی استفاده میکنند. به طور حتم این مسله نتيجه‌اي جز اتلاف سرمایه نخواهد داشت.
بودجه شما در سال جاری به چه میزان است؟
شورای عالی اطلاع‌رسانی در سال جاری 5/4 میلیارد تومان بودجه دارد که عمده آن در مورد حفظ زبان فارسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی ما اجرای کار و سیاست‌گذاری است. اما در حوزه خط و زبان فارسی یک سری پروژهایی را دنبال می‌کنیم.
آیا این اعتبار برای این پروژه کافی است؟
به هیچوجه. در حال حاضر نیاز داریم که مجموع دادگان فارسی استخراج شود. دادگان فارسی به لیست کلمات فارسی به صورت غیرتکراری می‌گویند. این فهرست را باید در علوم مختلف پیدا کنیم. در واقع یک واژه در ریاضی یک معنا و در حوزه فرهنگ معنای دیگری پیدا می‌کند. این حوزها باید شناسایی و معانی کلمات در آنها پیدا شود. برای تبدیل گفتار به نوشتار یا بالعکس به صورت الکترونیکی یا ساخت غلط‌یاب الکترونیکی، نیاز به یک سری زیرساخت‌ها در حوزه خط و زبان فارسی داریم. این کارها با شعار دادن به راه‌حل نمی‌رسد و باید عملیاتی شود.
لطفا در مورد جشنواره تسما توضیحاتی را بفرمایید؟
یکی از اشکالاتی که تولیدکنندگان نرم‌افزار داشتند این بود که معمولا چند جوان ایرانی با هم یک نرم‌افزار ایرانی تولید می‌کردند. اما محتوای نرم‌افزار برای کاربر پس از مدتی تکراری می‌شد. چون مهندسان ایرانی دسترسی به اطلاعات نداشتند و اگر می‌خواستند اطلاعات را روی CD بریزند، برای آنها هزینه‌بر می‌شد. در جشنواره تسما هر تولیدکننده خصوصی که اطلاعاتی را تولید کرده که می‌تواند مفید واقع شود، ما آن را از او خریداری می‌کنیم و بخش عمده‌ای از هزینه‌ها را می‌دهیم. این اطلاعات در بازار ملی اشتراک محتوا قرار گرفته و طی پروسه‌اي در اختیار همگان قرار می‌گیرد. در حقیقت در طول این جشنواره دو هدف دنبال می‌شود، یکی بازار ملی اشتراک محتوا توسط محتواهایی که بخش خصوصی تولید کرده است و یکی هم مربوط بخش دولتی و برای ایجاد انگیزش مدیران دولتی نسبت به این حوزه خواهد بود و به برترین پایگاه‌های دولتی جوایزی داده خواهد شد.
اگر جامعه به سطح ایده‌آل رسید خروجی کار چه تفاوت‌هایی با شرایط حاضردارد؟
در صورتی که ما به اهداف تعیین شده برسیم بیش از 90 درصد مایحتاج زندگیمان را در منزل و محل کار تهیه خواهیم کرد. در حقیقت دنیای فیزیکال ما کپی دیجیتال پیدا می‌کند. در حالی که درمنزل نشسته‌اید می‌توانید فعالیت‌هایي را انجام دهید که تنها با سفرهای هواپیمایی امکانپذیر است.
