نرمافزارهاي كمك آموزشي، اهرم يادگيري دانشآموزان
مينا صباغي- دنياي اقتصاد
امروزه در نحوه فراگيري دروس مختلف دانشآموزان تحولات زيادي به وجود آمده است، به طوري كه آنها در پي آنند تا براي يادگيري سريعتر و بهتر مطالب درسي و آموزشي و حفظ اطلاعات به دست آمده روشهاي جديد و كارآمدتري را برگزينند. البته عدهاي بر اين باورند كه اين تحول بنيادي در چگونگي يادگيري دانشآموزان به مدد وجود رسانههاي آموزشي شكل گرفت كه باعث شد دانشآموزان به جاي استفاده صرف از طريق معلمان و كتب درسي به برخي نرمافزارهاي آموزشي (CD كمك آموزشي) روي آورند.
شايد بيمورد نباشد كه بگوييم ديگر اين روزها با وجود سيديهاي چندرسانهاي آموزشي كمتر كسي براي يادگيري علوم و دروس مختلف براي كلاسهاي آموزشي هزينه ميكنند. طي سالها اخير CDهاي چندرسانهاي آموزشي مختلفي به بازار راه يافتهاند. از دوره ابتدايي گرفته تا سطح دانشگاه كه با عنوان نرمافزارهاي كمك درسي در بين دانشآموزان و دانشگاهيان مرسوم هستند.
هر چند CDهاي آموزشي جايگزين كلاسهاي آموزشي نميشوند، ولي مكمل آن به شمار ميآيند. تفاوت CDهاي آموزشي با كلاسهاي آموزشي در اين است كه براي كلاسهاي آموزشي بايد هزينه بيشتري كرد، ضمن اين كه قسمتي از وقت و زمان را نيز بايد به حضور در كلاسها اختصاص داد. شايد در كلاسهاي آموزشي هر درس يكبار بيشتر فرصت ارائه نداشته باشد اما با كمك نرمافزارهاي كمك درسي هر چند بار كه دانشآموز مايل باشد، ميتواند دروس را مرور كند. پس با خريد يك دوره سيدي آموزشي در هر رشته تخصصي درسي علاوه بر اين كه نسبت به كلاسهاي آموزشي صرفهجويي ميشود، ميتوان هر زماني را براي استفاده به آن اختصاص داد.
رعايت استاندارد الزامي است
جواد اتفاق، عضو هياتمديره موسسه ناشران الكترونيك با بيان اين كه نرمافزارهاي آموزشي و كمك درسي طي سالهاي اخير به صورت گسترده افزايش يافتهاند، ميگويد: استفاده از اين نوع وسايل كمك آموزشي قدمي است رو به جلو البته به شرط اين كه اين نوع مجموعهها براساس يك آموزش استاندارد طراحي شده باشند.
ضمن اين كه محتواي درسي كه عرضه ميشوند توسط كارشناسان خبره تهيه و آماده شوند.
همچنين اين نوع نرمافزارهاي آموزشي براساس يك برنامه مناسب تعاملي نوشته ميشوند تا افرادي كه در پي يادگيري دروس از اين طريق هستند، بتوانند به راحتي و آساني به مفاهيم و مضامين لازم دست يابند.
وي همچنين رعايت استاندارد در توليد نرمافزارهاي آموزشي را لازم اعلام ميكند و ميگويد: در حال حاضر نرمافزارهاي آموزشي متعددي از استاندارد گرفته تا غيراستاندارد در دسترس همه وجود دارد به طوري كه برخي افراد به صرف اينكه نرمافزار آموزشي ارائه دهند، بدون رعايت اصول اوليه و استاندارد به تهيه و پخش اين نوع محصولات ميپردازند كه البته نظارتي هم بر روي آنها صورت نميگيرد.
اتفاق همچنين با اشاره به ميزان تعامل و درجه برقراري ارتباط بين نرمافزارهاي آموزشي و دانشآموزان ميگويد: «نرمافزارهاي آموزشي كه به صورت تك رسانهاي يعني به شكل صوتي، تصويري و يا متني ارائه ميشوند نسبت به نرمافزارهاي چندرسانهاي آموزشي از چندان قدرتي در القاي مفاهيم به دانشآموزان برخوردار نيستند. در جايي كه متن، صوت و تصوير در كنار هم جاي ميگيرند، جذابيت و درك محتواي درسي بيشتر ميشود.»
چندرسانهايهاي تاثيرگذار
يك سيدي آموزشي بايد چه خصوصياتي داشته باشد تا بتواند كارايي لازم را فراهم كند. نرمافزارهاي آموزشي معمولا به چند گروه تقسيم ميشوند. يك سري از اين نرمافزارها به صورت فيلمهاي آموزشي فشرده هستند و بعضيها نيز به شكل صوتي و متن ارائه ميشود، اما گروه ديگر به شكل آموزش شبيهسازي شده عرضه ميشوند. هر يك از اين روشها از يك سطح يادگيري پيروي ميكنند، اما در آموزش شبيهسازي مطالب بهتر القا ميشود. ويژگي ديگري كه يك دوره نرمافزار آموزشي كمك درسي بايد داشته باشد، پوشش دادن كليه سطوح از مبتدي تا پيشرفته است.
همچنين انتخاب نرمافزار آموزشي مطمئن و استاندارد از ديگر نكاتي است كه در هنگام تهيه بايد دقت شود. «اميرحسن سلامزاده»، سرپرست واحد توليدات رايانهاي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در زمينه تاثير CDهاي آموزشي در ميزان يادگيري افراد ميگويد: نرمافزارهاي آموزشي كه ما تهيه ميكنيم، بيشتر براي كودكان است كه به مباحث بازي و سرگرمي در اين نوع CDها زياد پرداخته شده، آخرين مطالعات نشان داده كه در نرمافزارهاي آموزشي كه در آن سهم سرگرمي و بازي بيشتر باشد يادگيري بيشتري صورت ميگيرد.
به گفته وي، در انواع نرمافزارهاي آموزشي كه براي كودكان تهيه ميشود 65 درصد يادگيري از طريق بازي (غيرمستقيم) و 35 درصد آن به روش درس و مفاهيم درسي (مستقيم) است. وي با تاكيد ميگويد: نرمافزارهاي آموزشي چندرسانهاي (مولتيمديا) براساس جذابيت بصري و صوتي كه ارائه ميكنند، در ميزان يادگيري افراد به خصوص كودكان سهم بالايي را دارا هستند، چرا كه از اين طريق ايجاد خلاقيت در آنها تحريك ميشود.
سلامزاده همچنين با اشاره به رعايت استاندارد در اين نوع نرمافزارها ميگويد: بيشتر نرمافزارهاي آموزشي و كمكدرسي براساس يك استاندارد طراحي ميشوند، به طوري كه كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان به حذف مفاهيم وحشت و خشونت و بهكارگيري رنگهاي مختلف در آموزش تاكيد دارد.
نرمافزارهاي كمكدرسي مكمل دروس مدارس
نرمافزارهاي آموزشي را از آن جهت كه در روند يادگيري دانشآموزان مورد استفاده قرار ميگيرند و چه نقشي در اين زمينه ايفا ميكنند، بايد مورد توجه قرار داد. چنانچه اين نرمافزارهاي آموزشي درست انتخاب شوند، مفاهيم را به شكلي كه علاقه و انگيزش ايجاد ميكنند، ارائه ميدهند. اين نرمافزارهاي كمكدرسي از هر نوع كه باشند از قبيل فيلم متحرك، نوارهاي صوتي، نمايش و.. در افزايش علاقه دانشآموزان به يادگيري نقش مهمي دارند.
در حال حاضر شركتهاي متعددي در زمينه ارائه نرمافزارهاي آموزشي كمكدرسي فعاليت ميكنند. لوح و قلم، اينياك، دبير، فراست و... از جمله اين مراكز به شمار ميآيند. به گفته مسوول يكي از اين شركتها، بيشتر مردم يعني حدود 60 درصد افراد ترجيح ميدهند در يادگيري برخي دروس مثل زبانهاي مختلف به صورت خودآموز و به كمك CD آموزشي كار كنند، البته اين موضوع در بيشتر كشورهاي پيشرفته نيز در حال افزايش است و با استقبال بالايي روبهرو است.
به اعتقاد وي، تاثير نرمافزارهاي آموزشي صوتي و تصويري نسبت به نوع تكرسانهاي آن بيشتر است.
همچنين به گفته مسوول يكي ديگر از اين شركتها كه در زمينه تهيه انواع CDهاي كمكدرسي از ابتدايي تا دبيرستان فعاليت ميكند، ميگويد: امروزه استفاده از CDهاي كمك درسي جزئي از برنامههاي اساسي و ضروري دانشآموزان به شمار ميآيد به طوري كه ميتوان گفت اين نوع نرمافزارها حكم يك مكمل را در يادگيري دروس دارند. وي با بيان اينكه مراكز متعددي در اين زمينه فعاليت ميكنند، ادامه ميدهد: بيشتر مراكز معتبر ارائه دهنده CDهاي آموزشي كمك درسي از وزارت آموزش و پرورش مجوز فعاليت ميگيرند و براساس استانداردهاي آنها كار ميكنند.
كتابفروشيها محل عرضه CDهاي آموزشي
يكي از كارشناسان فروش مركز نرمافزارهاي آموزشي لوح و قلم عمده فعاليت اين شركت را تهيه نرمافزارهاي آموزشي از مقطع ابتدايي تا پيشدانشگاهي اعلام ميكند و معتقد است استقبال از اين CDهاي آموزشي در مقطع راهنمايي و دبيرستان بيشتر است. انواع CDهاي آموزشي كه به صورت نرمافزار ارائه ميشوند هر يك از دروس را به صورت تخصصي و در تعداد 3 تا 7 CD ارائه ميكنند. انواع CD كمك آموزشي درسهاي عربي، انگليسي، رياضي، جغرافيا و تاريخ در سه دوره اول، دوم و سوم راهنمايي با قيمت 2هزار و 700 تا 6هزار و 300تومان به فروش ميرسند. به طور مثال انواع CD آموزشي رياضي با مبلغ 6هزار و 300 تومان و زبان انگليسي، تاريخ و جغرافيا با قيمت 2هزار و 700تومان عرضه ميشوند.
اين در حالي است كه در مقطع دبيرستان براي هر يك از درسهاي عربي، زبان يك، شيمي يك، رياضي يك و علوم زيستي و بهداشت به ترتيب مبلغي حدود 2 هزار و 700، 4 هزار و 500، 4 هزار و 500 و 2هزار و 700 تومان در نظر گرفته شده است. طبق اعلام اين مركز هر چه تعداد مقاطع تحصيلي بالاتر رود، قيمت CDهاي آموزشي نيز به نسبت افزايش خواهد يافت. به طور مثال قيمت CDهاي آموزشي مقطع پيش دانشگاهي در دروس زبان 1 و 2، فيزيك 1 و 2 و رياضيات گسسته و به ترتيب حدود 4 هزار و 500، 6هزار و 300 و 6 هزار و 300 است.
به طور معمول انواع CDهاي آموزشي را در كتابفروشي و CD فروشيهاي سطح شهر به خصوص كتابخانههاي خيابان انقلاب ميتوان يافت و مراكز فروش انواع تجهيزات كامپيوتري در زمينه فروش اين محصولات چندان فعاليتي نميكنند. همچنين طبق اعلام «مومن»، سرپرست برنامهنويسي مركز آموشي اينياك تمام CDهاي آموزشي كمك درسي اين مركز به صورت تك CD است كه با مبلغ 3هزار و 500تومان به فروش ميرسند. به گفته وي CDهاي كمك آموزشي درسي در مراكزي چون CD فروشيها و كتابفروشيها به راحتي يافت ميشوند و هيچ نوع اختلاف قيمتي بين انواع CD آموزشي اين موسسه وجود ندارد و همه دروس مقاطع تحصيلي مختلف داراي CDهاي جداگانه هستند.
نتيجه
به نظر ميرسد نرمافزارهاي آموزشي سهم بالايي را در يادگيري دروس براي دانشآموزان ايفا ميكنند.
هر چه محتويات آموزشي و ابزار ارسال اطلاعات با نوع و نحوه يادگيري افراد شبيهتر و يكسانتر باشد، قدرت يادگيري افراد بالاتر ميرود. مطالعات نشان داده است كه وقتي نرمافزارهاي كمك آموزشي به نحو شايسته مورد استفاده قرار گيرند، ميتوانند به گونهاي چشمگيري و موثر به بهبود آموزش و افزايش يادگيري كمك كنند.