ايتنا - توسعه زبان فارسي در لينوكس در سطح بين‌المللي در حال انجام است

خبرگزاري محترم ايتـنا
باسلام احتراماً پيرو خبر درج شده در سايت ايتـنا مورخ 11/08/84 با عنوان «انتقاد از طرح سيستم عامل ملي لينوكس» جوابيه‌اي به پيوست ارائه مي‌گردد. خواهشمند است نسبت به انتشار آن در سايت ایتنا اقدامات لازم را معمول داريد.
با تشكر روابط عمومي واطلاع‌رساني طرح ملي سيستم عامل لينوكس فارسي

1. هدف كلي ارائه طرح لينوكس فارسي «پشتيباني از زبان فارسي در ابزارهاي پركاربرد سيستم عامل لينوكس» عنوان شده است. درحالي كه بنا به اظهار نظر كارشناسان بسياري از پروژه‌هاي تعريف شده سنخيتي با اين تعريف ندارند. شما چه توضيحي را در اين رابطه لازم مي‌دانيد؟
هدف اصلي طرح ملي سيستم عامل لينوكس فارسي «بومي سازي، رفع مشكلات پايه‌اي زبان فارسي در سيستم عامل لينوكس» مي‌باشد كه به صورت اساسي نيازمند سه مرحله مختلف است كه زمان طولاني حداقل سه سال (در صورت عدم تاخير در تخصيص بودجه بخش‌هاي مختلف) براي كل آن صرف خواهد شد. البته فرهنگ‌سازي جهت استفاده از لينوکس در زيرساخت‌هاي اطلاعاتي کشور در سمت خادم نيز از فعاليت‌هاي عمده اين طرح بوده و مي‌باشد. مرحله اول "تهيه امكانات، كتابخانه‌ها و ابزارهاي پايه‌اي مورد نياز براي زبان فارسي" است كه داراي اولويت پيش‌نيازي براي انجام اصولي ساير پروژه‌هاي بومي سازي در حوزه لينوكس است. اين مرحله، پنج پروژهء الگوريتم دو جهته، اتصال و يوني‌كد، مرتب‌سازي فارسي، تقويم فارسي، فونت مرجع فارسي و فونت Open Type و صفحه كليد فارسي را شامل مي‌شود كه مركز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته شريف به نمايندگي از شوراي عالي انفورماتيك در تير ماه 1382 براي اجراي آنها مناقصه برگزار كرد كه در نتيجه مجريان اين پروژه‌ها انتخاب شده و پروژه‌ها انجام گرفت و خروجي آنها در سايت http://projects.farsilinux.org براي استفاده عمومي قرارگرفته است.
مرحله دوم نهادينه كردن خروجي‌هاي فاز اول در كتابخانه‌هاي مختلف برنامه‌نويسي و محيط‌هاي گرافيكي مانند glibc , +gtk , Qt و ... و نرم‌افزارهاي كاربردي سمت خادم مانند بانك‌هاي اطلاعاتي (MySQL و PostgreSQL) است كه بخشي از اين موارد جزو پروژه‌هاي در حال انجام در سال 83 مي‌باشد و بخش ديگر آن جزو پروژه‌هاي سال 84 است كه در دست تعريف مي‌باشد.
در مرحله سوم برنامه‌هاي كاربردي و محيط‌هاي گرافيكي روميزي مختلف مانند GNOME و KDE و Openoffice بر اساس استانداردهاي زبان فارسي‌، بومي سازي مي‌شوند كه اين انجام اين پروژه‌ها نيازمند اتمام فازهاي قبلي است و كه در برنامه كلان طرح شرح كامل آنها وجود دارد.
تعريف و اولويت‌بندي اين پروژه‌ها با نظر كميته فني طرح است كه از بهترين متخصصين لينوكس در كل ايران تشكيل شده است و هر كدام سابقه چندين ساله در سيستم‌هاي لينوكس و يونيكسي و مسائل مرتبط با فارسي سازي دارند. سياستگذاري طرح و تاييد اين پروژه‌ها بر عهده كميته راهبري طرح است كه از افراد برجسته دولتي و دانشگاهي، مسئولين شوراي عالي انفورماتيك و شوراي عالي اطلاع‌رساني تشكيل شده است. كارفرماي رسمي اين طرح شوراي عالي انفورماتيك است و طرح توسط شوراي عالي اطلاع رساني حمايت مي‌شود. مديريت و راهبري اين طرح نيز با مرکز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته دانشگاه صنعتي شريف (AICTC) مي‌باشد كه اهم فعاليت‌هاي اين مركز در سايت پرتال فارسي لينوكس به آدرس http://www.farsilinux.org آمده است. همچنين برنامه زمان‌بندي، برنامه كلان(Master Plan) كل طرح به همراه مبالغ و زمان انجام پروژه‌هاي انجام گرفته و در حال انجام بر روي اين پرتال وجود دارد. بنابراين اكثر كارشناسان فني خبره زبده در زمينه لينوكس با طرح همكاري مستقيم و غير مستقيم دارند و در اين مورد كه پروژه‌هاي تعريف شده سنخيتي با هدف كلي طرح ندارند، بهتر است با پرهيز از كلي‌گويي و استفاده از نظر كارشناسان فني مسلط در زمينه لينوكس اگر مورد مشخصي وجود دارد به آن اشاره شود.

2. پس از دو سال از شروع به كارگروه لينوكس فارسي توسط مركز IT دانشگاه صنعتي شريف تهران، دو سيستم " ناپيكس" (Knoppix ) و "فارسي ك.دي.اي" (FARSIKDE ) توسط اين گروه ارائه شده است در حالي كه بنا به اطلاعات موجود اين دو سيستم از قبل توسط كارشناسان خارجي و داخلي طراحي شده و موجود هستند. نظر جنابعالي در اين مورد چيست؟
هم چنان كه گفته شد در دو سال گذشته طرح مطابق با برنامه كلان(Master Plan) خود پيش رفته است و فقط تاخيرهايي از جهت تخصيص بودجه داشته است به طوري كه بودجه سال 82 در بهمن ماه سال قبل داده شده بود و براي امسال نيز تاكنون مبلغي اختصاص نيافته است كه اين در نهايت منجر به تاخير حداقل يكساله براي پايان طرح خواهد شد. با توجه به طولاني بودن توليد خروجي نهايي كامل طرح به دليل برنامه‌ريزي زيربنايي تدوين شده براي پشتيباني از فارسي در نرم‌افزارهاي متن‌باز، كميته راهبري بر توليد يك نسخه نمايشي(نمايشي از جنبه كامل بودن پشتيباني فارسي) با هدف جمع‌آوري و ارائه كليه امكانات موجود براي زبان فارسي در لينوكس تا دي ماه 82، نشان دادن قابل انجام بودن فارسي‌سازي لينوكس و گسترش فرهنگي آشنايي با لينوكس در سطح عام جامعه تصميم گرفت. در اين خصوص RFP آماده شد و در مهر 82 به مناقصه گذاشته شد.
شركت چاپار شبديز به مديريت آقاي آرش زيني كه بنيانگذار FarsiKDE است در مناقصه‌اي كه شهريور 82 با هدف فوق برگزار شد برنده شد و تكميل نسخه شبديكس(بر اساس نسخه زنده كنوپيكس (Knoppix)) را كه قبلا شروع شده بود بر اساس مفاد قرار داد منعقده بين شركت مذكور با شوراي عالي انفورماتيك و به جهت تكميل كار بر عهده گرفت. شبديكس كه محصول شركت مذكور است به صورت مجتمع لينوكس را در يك محيط گرافيكي روميزي در قالب يك لوح فشرده با قابليت راه‌اندازي و بدون آسيب‌رساني به سيستم عامل موجود به كاربر را معرفي مي‌كند. انعقاد قرارداد مذكور باعث وجود يك حمايت مالي مطمئن براي تكميل محصول شبديكس براي جامعه ايران به ويژه علاقه‌مندان لينوكس ايران و تقويت تيم فعال در پروژه FarsiKDE شد. نسخه يك شبديكس در دي ماه 83 آماده شده و قابل ارائه به عموم است.
با اين توضيحات بديهي است كه لوح نمايشي شبديكس خروجي اصلي طرح نبوده و براي فرهنگ‌سازي کاربران ارائه شده و نشانگر امكان‌پذير بودن كل طرح است و قابليت‌هاي لينوكس به همراه بخشي از امكانات فارسي موجود را براي عرضه عمومي به خوبي نشان مي‌دهد.

3. در مراسم تجليل از دست‌اندركاران تدوين سيستم عامل ملي اعلام شد كه از اين پس تمركز گروه لينوكس فارسي بر روي سيستم "ردهت"(REDHAT ) و نسخه "فدورا"(FEDORA ) به عنوان سيستم عامل امن خواهد بود. با توجه به اين كه اين دو سيستم و سيستم عامل‌هاي امن به صورت كدباز( OPEN SOURCE) از قبل طراحي شده لزوم شروع مجدد طرح از اين سيستم‌ها چه مي‌باشد؟
منبع اين خبر كاملاً ناموثق است، زيرا اولاً هدف از اين مراسم تجليل از فعالان لينوكس توسط مهندس جهانگرد دبير محترم شوراي عالي اطلاع‌رساني بود و به هيچ وجه مباحث فني (مانند موضوع ذكر شده) راجع به طرح عنوان نگرديده است. (فايل صوتي مربوط به مراسم وجود دارد). ثانياً ما بارها اعلام كرديم كه هدف طرح رفع مشكلات پايه‌اي زبان فارسي در نسخه اصلي سيستم عامل لينوكس بوده و ما توزيع يا نسخه خاصي را در نظر نداريم. به همين دليل طبق قراردادهاي موجود شركت‌هاي انجام‌دهنده پروژه‌ها موظفند خروجي پروژه‌ها را در منابع اصلي برنامه‌ها به صورت بين‌المللي ثبت كنند كه در تمام نسخه‌هاي(توزيع‌هاي) لينوكس مشكلات فارسي به صورت پايه‌اي در آينده رفع شود. ثالثاً ما در هيچ يك از موارد فعاليت تكراري انجام نداده‌ايم و نخواهيم داد. كميته فني و راهبري به شدت روند حركت و انجام طرح را از جنبه‌هاي فني و مديريتي تحت نظر دارند.
در ضمن توسعه زبان فارسي در لينوكس در سطح بين‌المللي در حال انجام است و هدف ما پر كردن خلا زبان فارسي در اين توسعه مي‌باشد، زيرا زبان فارسي مشكلات خاص خودش را دارد كه به دليل عدم آشنايي توسعه‌دهندگان بين‌المللي و نبود يك برنامه منسجم و قانونمند قبل از شروع طرح ملي لينوكس فارسي اين خلا در سيستم عامل لينوكس وجود داشت كه درحال حاضر مطابق برنامه بين‌المللي سازي زبان فارسي در نرم‌افزارهاي متن‌باز در حال رفع مي‌باشد.
راهبرد اوليه توسعه طرح كه به نكات فوق اشاره دارد در خردادماه 82 به تصويب كميته راهبري رسيد و مطابق با آن كل طرح و پروژه‌ها در حال انجام است. اين راهبرد در بخش گزارش‌هاي پرتال فارسي لينوكس قابل دسترسي است.

4. تامين امنيت براي سيستم عامل ملي يكي از دلايل اساسي براي تعريف پروژه لينوكس فارسي اعلام شده است درحالي كه مطابق با اطلاعات موجود و نظر كارشناسان ،تاكنون در محصولات ارائه شده و پروژه‌هاي تعريف شده در طرح لينوكس فارسي اين پارامتر در نظر نگرفته شده است. نظر شما در اين رابطه چيست؟
عنوان رسمي اين طرح در تكفا «طرح ملي فارسي‌سازي لينوكس» است كه با هدف بسترسازي براي توليد سيستم عامل ملي در آينده در حال انجام است. بالا بودن امنيت سيستم عامل لينوكس نسبت به سيستم‌هاي عامل ديگر يكي از دلايل انتخاب اين سيستم عامل به عنوان سيستم عامل ملي بوده است و در برنامه‌هاي طرح پروژه‌اي با عنوان امنيت وجود ندارد ولي كليه پروژه‌ها موظفند موارد امنيتي را به عنوان يكي از پارامترها در انجام پروژه‌ها رعايت نمايند. به اين معنا كه در خروجي هيچ كدام از پروژه‌ها مشكلات امنيتي وجود ندارد. در حال حاضر پروژه هاي ديگري با سرمايه گذاري سازمان‌هاي مختلف در حوزه امنيت فعاليت دارند كه در آينده براي توليد سيستم عامل ملي از نتايج آنها استفاده خواهد شد.

5. «سيستم عامل ملي» عنواني است كه با توجه به اطلاعات موجود تا كنون هيچ كشوري آن را براي خود در نظر نگرفته است بلكه در برخي كشورها سيستم عامل خاصي براي برخي مراكز به خصوص مراكز دولتي و امنيتي تعيين شده اند. تعريف شما از سيستم عامل ملي چه مي‌باشد؟ با توجه به اين كه اكثر سيستم‌هاي مورد استفاده توسط گروه لينوكس فارسي از قبل طراحي شده و آماده هستند آيا استفاده از كلمه «ملي» براي اين پروژه صحيح است؟
امروزه بر روي «لينوکس» به عنوان سيستم عامل پيشرو در شبکه با توجه به دلايل امنيتي، اجتماعي و استراتژيک در دنيا سرمايه‌گذاري مي‌گردد. اين سيستم عامل با توجه به در دسترس بودن کد منبع آن و امنيت بالاتر و هزينه پايين‌تر گزينه مناسبي براي سيستم عامل ملي مي‌باشد و راهي براي آزادي هميشگي از انقياد نرم‌افزارهاي اختصاصي و وابسته است. در حال حاضر بسياري از کشورهاي جهان از قبيل اتحاديه اروپا، آلمان، انگلستان، فرانسه، برزيل، چين، پرو، و ديگر كشورها در حال انتقال سيستم عامل‌هاي خود به سيستم عامل لينوکس بوده و آن را در مدارس و دانشگاه‌هاي خود گسترش داده و در حال تربيت نسلي آشنا با اين سيستم عامل مي‌باشد. اكثر اين كشورها نرم‌افزارهاي متن‌باز و لينوكس را در راستاي اهداف ملي مانند کاهش اعتماد به واردات، پيشرفت صنعت داخلي، مسئله امنيت ملي، حق مالکيت معنوي و بومي‌سازي در دستور كار دولت خود دارند.
گزارش مختصري از اين فعاليت‌ها در بخش گزارش‌هاي سايت قابل دسترسي است. اين طرح در فعاليت‌هاي خود تمام تلاش خود را براي استفاده از تمام پتانسيل‌هاي داخلي در سطح ملي دارد و تاكنون نيز تمامي فعاليت‌هاي فارسي‌سازي لينوكس در سطح بين‌المللي را براي پرهيز از دوباره كاري يك جهت كرده است و آمادگي پذيرش هر گونه همكاري در اين زمينه را دارد. توضيحات بيشتر در جواب اين سال در پاسخ به سوالات 1 و 6 آمده است.

6. مخاطبان سيستم عامل لينوكس فارسي چه كساني هستند؟ آيا فقط مراكز اداري، علمي و دولتي هستند يا تمام كاربران كشور؟
مخاطبان طرح ملي فارسي‌سازي لينوكس، همانطور كه از عنوان ملي آن پيداست در برگيرنده همه اقشار جامعه مي‌باشد، زيرا سيستم عامل لينوكس هم توانايي قرار گرفتن به عنوان خادم در سيستم‌هاي كاربردي را دارد و هم به دليل ماهيت متن‌باز و فراواني نرم‌افزارهاي كاربردي نسبت به ويندوز توانايي استفاده به عنوان سيستم عامل روميزي چه در محيط‌هاي كاري و هم در رايانه‌هاي خانگي را دارد.
هدف اوليه و عمده طرح با توجه به برنامه و بودجه‌هاي مصوب كميته راهبري طرح (كه همگي افراد سياستگذار و با تجربه حوزه ICT هستند) كاربردهاي سمت كاربران نهايي و روميزي است. هر چند در زمينه خادم در حال حاضر لينوكس براي كاربردهاي معمول مشكل زبان فارسي را نداشته و قابل استفاده است.

7. انتقادات فراواني درباره طرح لينوكس فارسي وجود دارد مبني بر اين كه هزينه چند صد ميليوني كه براي اين پروژه در نظر گرفته شده متناسب با اعمال و نتايج ارائه شده نيست و برخي نيز سرمايه‌گذاري براي چنين برنامه‌هايي را به دليل از دست رفتن زمان، مشخص نبودن نيازها و عدم آينده‌نگري بيهوده دانسته‌اند.
هزينه‌هاي صرف شده در طرح ملي سيستم عامل لينوكس فارسي به دليل قابل دفاع بودن آنها بر خلاف بسياري از فعاليت‌هاي ديگر به صورت كاملاً شفاف در پرتال طرح(www.farsilinux.org) با ريز فعاليت‌ها آمده است. كل بودجه تخصيص يافته به طرح از ابتداي آن(بهمن سال 81) تا كنون مبلغ 370 ميليون تومان بوده كه با اين مبلغ فعاليت‌هايي چون مديريت و راهبري طرح به مدت 2 سال، بسترسازي و فرهنگ‌سازي و ظرفيت‌سازي توسعه لينوكس در جامعه، انجام 5 پروژه در سال اول و 9 پروژه در سال 83 از اعتبارات سال 82 ( كه در حال انجام مي‌باشد) انجام گرفته كه در مقايسه با ديگر طرح هاي ملي عليرغم حمايت معنوي از توجه بسيار كمي از لحاظ تخصيص اعتبار برخوردار بوده است.
علاوه بر اين بخش عمده اي از اين بودجه توسط شرکت‌هاي بخش خصوصي جذب گرديده است که باعث توسعه منابع انساني در اين حوزه و توليد خروجي‌هاي مورد نياز پروژه‌ها گرديده است. تمامي پروژه‌هاي تعريف شده در راستاي برنامه كلان(Master Plan) سه ساله طرح كه در خردادماه سال 82 تهيه گرديده و به تاييد شوراي عالي انفورماتيك و شوراي عالي اطلاع‌رساني است در حال انجام است يا انجام گرفته است. اين طرح همانطور كه در برنامه كلان آن مشخص است داراي آينده‌نگري و برنامه كلي مشخص(نظر زماني، رعايت اولويت‌ها و نيازسنجي فني) مي‌باشد.

8. جنابعالي به عنوان مدير پروژه لينوكس فارسي(سيستم عامل ملي) چه توضيحاتي را درباره موارد مطرح شده و ساير انتقادات موجود در اين زمينه ضروري مي‌دانيد.
در مورد انتقادات وارده به اين طرح اين نكته را يادآوري مي‌كنيم كه عليرغم اطلاع‌رساني شفاف و گسترده از طريق مطبوعات، پرتال طرح، خبرنامه افق لينوكس و همايش‌ها و سخنراني‌هاي متعدد عدم توجه و تخصص كافي در شناخت اهداف،‌ نيازها، برنامه‌ها، خروجي پروژه‌ها، زمانبندي، بودجه اختصاص يافته، درصد پيشرفت پروژه‌ها و احيانا غرض‌ورزي باعث توليد ابهاماتي به صورت كلي‌گويي و اظهار نظر و انتقادات نادرست و غيرمنصفانه گرديده است.
در پايان مركز فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته دانشگاه صنعتي شريف به عنوان مديريت و راهبري اين طرح با هماهنگي شوراي عالي انفورماتيك به عنوان كارفرما و شوراي عالي اطلاع‌رساني به عنوان حامي طرح، آمادگي برگزاري هرگونه جلسه(در قالب معرفي طرح، ميزگرد، مناظره) را اعلام مي‌دارد و از رسانه‌هاي عمومي درخواست مي‌شود در معرفي اين طرح ملي همكاري لازم را اعمال نمايند. لازم به ذكر است كه بسياري از سازمان‌هيا بزرگ و حساس کشور به علت گسترش و فرهنگ‌سازي اين طرح در يک تصميم‌گيري راهبردي سعي در انتقال سيستم‌هاي اطلاعاتي خود به لينوکس را دارند و لازم است مطبوعات متعهد کشور در مورد اين اقدام راهبردي که در راستاي برنامه‌هاي توسعه همه جانبه کشور بر اساس چشم انداز بيست ساله کشور است اطلاع رساني کافي را به عمل آورند.