ایتنا- پدیده‌هایی نظیر هشتگ، ری‌توئیت و لایک در واقع نوعی کنش‌های مجازی هستند که گاهی بازتاب‌های بین‌المللی پیدا می‌کنند.

افراد و سازمان‌ها با استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، تلاش می‌کنند به گسترش و آگاهی‌‌بخشی درخصوص ایده‌های خود پرداخته و پشتیبانی و حمایت مورد نیاز برای مقاصد خود را در سطحی بی‌سابقه به‌دست آورند.


جنبش‌های اعتراضی و حمایتی در زمینه‌های سیاسی، مقابله با نژادپرستی، ضدیت با خشونت و جنگ از این دست هستند. اما آیا این‌گونه کنش‌های مجازی به واقع تاثیری در دنیای واقعی پیرامون ما دارند؟ یا تنها کارکرد نهایی آنها، آسوده‌کردن وجدان کاربران شبکه‌های اجتماعی است؟ مدتی پیش در مقاله‌ای به بررسی تاثیر سیستم‌هایی نظیر «لایک» و «ری‌توئیت» در جوامع آنلاین پرداختیم و گفتیم این روش‌های محبوب هدایت عقیده، اثرات مخرب خاص خود را به دنبال داشته‌اند.

اما این سیستم‌ها و بستر کلی شبکه‌های اجتماعی طی سال‌های گذشته آبستن جنبش‌ها و کنش‌های اجتماعی فراوانی بوده که در قالب هشتگ‌ها و جذب مخاطب از طریق لایک و هم‌رسانی نمود پیدا کرده‌اند.

بر اساس گزارش زومیت ٥٨درصد از مردم آمریکا معتقد هستند که توئیت‌کردن یا ارسال اطلاعات به‌صورت آنلاین، روش مناسب و موثری برای کنش‌های اجتماعی و حمایت از آرمان‌ها است. این مسئله به وضوح در جامعه‌ جوان ایران نیز که وابستگی بیشتری به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی پیدا کرده مشاهده می‌شود.

عموما در مواردی که هزینه اقدام عملی از نظر سیاسی، امنیتی یا مواردی از این دست بالاست، رویکرد جمعی به سمت کنش‌های مجازی سوق پیدا می‌کند. جنبش‌هایی نظیر «BringBackOurGirls#» در اعتراض به ربوده‌شدن دختران مدرسه‌ای در نیجریه، «ICantBreathe#» در مقابله با نژادپرستی پلیس درسال‌های گذشته بازتاب بین‌المللی بزرگی در پی داشته است.

جنبش دیجیتال شکل‌های مختلفی به خود می‌گیرد؛ مسئله‌ اصلی در محور قراردادن این شیوه‌ حرکت اجتماعی، توجه ویژه‌ای است که اخیرا به این روش معطوف شده و در عمل جلوه بیشتری دارد. باید درنظر داشت که جنبش هشتگ، می‌تواند شامل چیزی بیش از هشتگ‌ها به تنهایی باشد.

برای نمونه، چالش سطل آب‌یخ ALS به‌صورت عمده از ویدئوها و تگ‌کردن افراد دیگر در فیس‌بوک تشکیل شده بود. در شبکه اجتماعی فیس‌بوک، هشتگ‌ها به شکل قابل‌توجهی از اهمیت کمتری در قیاس با سایر شبکه‌ها برخوردار بوده اما اصول و قواعد مشابهی در این مورد نیز صدق می‌کند.

هدف اصلی جنبش هشتگ چیست؟
در بسیاری از موارد، هدف ابتدایی جنبش هشتگ افزایش و گسترش آگاهی است. بو گودن، زنی که جنبش مجازی WhyIStayed# را آغاز کرد (هشتگی برای زنانی که از سوءاستفاده‌ درون خانواده رنج بردند) در مصاحبه‌ای گفته است «زیبایی جنبش هشتگ این است که موقعیت و فرصتی برای ارتباط و تعامل پایدار فراهم می‌کند که برای هر هدف، دلیل و انگیزه‌ای حایزاهمیت است.»

به بیان واضح، در برخی شرایط جنبش هشتگ به‌مثابه تشویق‌کردن یک تیم فوتبال از پای تلویزیون است... هرچه شما سخت‌تر به تشویق بپردازید آیا تاثیری بر نتیجه خواهد داشت؟ گاهی براساس ماهیت هدف، ممکن است این رویه به تشویق‌کردن از روی سکوی ورزشگاه بیشتر شبیه باشد و حداقل نقش نوعی محرک را ایفا کند.

برخی هشتگ‌ها به منظور نمایش مقاومت ایجاد می‌شوند؛ نمونه‌هایی نظیر ICantBreathe# در تقابل با نژادپرستی پلیس یا illridewithyou# در راستای اتحاد با مسلمانان سیدنی پس از حادثه گروگان‌گیری از این دسته هستند.

در فضای مجازی داخلی ایران نیز نمونه‌های بسیاری قابل‌ بحث و بررسی است که یکی از تازه‌ترین آنها به بحث مذاکرات هسته‌ای با هشتگ IranTalks# یا کنش‌های منتقد آن با هشتگ #دلواپسیم اختصاص دارد.

این جنبش‌ها به‌دنبال متحدکردن افراد از سراسر دنیا یا یک کشور بوده تا نمایانگر نوعی اتحاد در مقابل دشمن مشترک باشد. این در حالی است که برخی هشتگ‌های دیگر، آرمان‌ها و اهداف بزرگ‌تری را دنبال می‌کنند.

سوئی پارک که هشتگ NotYourAsianSidekick# را برای به‌دست‌آوردن حقوق برابر برای زنان آسیایی-آمریکایی که درگیر مردسالاری بوده و از سوی جامعه سفیدپوستان نیز رسمیت خاصی ندارند ایجاد کرد.

با اندکی جلوتررفتن متوجه می‌شویم هشتگ‌ها می‌توانند ماهیت قدرت‌بخشی داشته باشند. میکی کندالی در این خصوص می‌گوید: هشتگ به شرکت‌کنندگان اجازه می‌دهد در بحث پیش‌آمده به اظهارنظر بپردازند.

منظور من این نیست که آنها به اجازه نیاز دارند، اما آنها متوجه می‌شوند که بحث در حال پیشروی است و هرآنچه در حال فکرکردن به آن بودند اما از بیان آن واهمه داشته یا تصور می‌کردند کسی مایل به شنیدن آن نیست، سرانجام در ذهن آنها مجوز مطرح‌شدن دریافت می‌کند. پس از آن، هشتگ به یک نماد و سمبل تبدیل می‌شود که این امکان را فراهم می‌کند تا مردم به جای پخش عقاید خود به‌صورت پراکنده در جامعه، پشت آن جمع شوند.

در حالت سنتی جنبش‌های اجتماعی، احتمال تفسیر اشتباه عقاید افراد به‌عنوان بخشی از یک مبحث بزرگ‌تر و موج‌سواری عده‌ای خاص از این‌گونه جنبش‌ها فراوان بود؛ در حالی که هشتگ می‌تواند به‌صورت واضح‌تری به نمایان‌ساختن یک رویکرد اجتماعی کمک کند.

با این نگاه، هشتگ می‌تواند نقشی توانمندساز و قدرت‌بخش داشته باشد. عده‌ای حتی پا را از این حد هم فراتر می‌گذارند و امیدوار هستند هشتگ بتواند موجب الهام‌بخشی به اقدامات عملی شود.

در این حالت، هشتگ در نقش یک تخته شیرجه یا سکوی پرتاب عمل خواهد کرد که عقاید و مباحث مجازی افراد را به عملکردهایی در دنیای واقعی سوق خواهد داد. شاید بتوان انقلاب مردم مصر را تا حدودی در این دسته جای داد.

بسیاری از هماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها در خصوص تجمعات مردمی در این کشور از طریق شبکه‌های اجتماعی و هشتگ‌ها صورت گرفت؛ هرچند به‌خاطر نبود رهبری منسجم، این انقلاب سرنوشت پیچیده‌ای پیدا کرد.

منبع: روزنامه شرق